نامۍ: شێخ عەبدولڕەحمان
نازنام: جانەوەرەیی
نامۊ تاتەی: شېخ موحەمەد
سالۊ پېڎابېیەی: 1841ز
ساڵۊ مەرڎەی: 1901ز
یاگۊ پېڎابېیەی: #جانەوەرە#
یاگۊ مەرڎەی: #جانەوەرە#

$ژیۋاینامە$
شێخ عەبدولڕەحمان جانەوەرەیی
ئی شاعېرە، نامېش عەبدولڕەحمان کوڕو شېخ موحەمەدیەن، بەپاو ئا بەڵگا کۆتېنۍ وەردەسمان، دلۍ دەگاو (جانەوەرەی)، ساڵەو (1841ز) ئامان دنیا. جانەوەره دەگێوەنە جە ناوچەو کەڵاتەرزانی میانو مەریوانی و سنەی. تەمەنو زاروڵەییشۆ لاو تاتەیشۆ خەریکو ۋانای بییەن، دماتەر فەقیەتینە فرەو ناوچەکانو کوردەسانی گېڵان، سەرەنجام جە شارو سنەی وانایش تەمامنان و دماتەرگېڵانۆ پەی زېد و ماواو وېش. چاگە خەریکو وانە واتەیۆو ڕانمونی خەڵکی بییەن. ساڵەو (1901ز) دلۍ زېدو وېشەنە جە تەمەنو (60) ساڵینە کۊچی دمایینش کەردەن و هەر چاگە ئەسپەردە کریان.
شېخ عەبدولڕەحمان شاعېرێ دەم پاراو و تەڕدەس بییەن، شېعرەکېش فرە شیرېنېنۍ، مامۊسا مەلا کەریمو بیارۍ سەبارەت پی شاعېرەیە نویستەنش:
ئی شېخە دڵش شییەبۍ کناچە جافێ بە نامۍ (ئامان)ۍ، ڕازۍ وەشەویسی میانیشان دلۍ خەڵکینە وەڵێبیېبېنێ، هەواڵەکۍ یاوێنێ بە جافەکا،
تاقمێ جە جافەکا بە نیازو کوشتەی شېخ عەبدولڕەحمانی، سیناریێوە منیارە پەیش، ئەسپێ سەرکېش ماران پەی شېخی، دیارەن وەڵتەر کەس نەتاوانش سوارش بۊن، چوونکوم زوو بەلەسە بېیەن و وستەنشەرە. وەختێ شېخ سوارو ئەسپەکەی مەبۊن، ئەسپ بەلەسە مەبۊن و سەر و وارۍ مەکەرۊن، مل منیۊ گرڎ یاگێوە، بەڵام شېخ تڼ وېش گېرۊن، سەرەنجام ئەسپەکە مانیۊو مدرۊ، شېخ وەزۊرە، جافەکۍ ئانەیە بە پەڕجوو مەزانان، پەوکەی وازش چەنە ماران و ژەنەکېچ (ئامانە) دمای ماوێ مەمرۊنەو کۊتا بە مەسەلەکۍ مێ.
چن نمونێ جە شېعرەکانو شېخ عەبدولڕەحمان جانەوەرەیی هەکە بە زوانی هۆرامی واتېنېش، دیارەن چا سەردەمەنە زوانو شېعر نویستەی هۆرامی بییەن:
ئازیز ئەر پەرسی
ئازیز ئەر پەرسی چۆنەن ئێڵاخان
داخان داخانەن، زاخان نەداخان
ئەو هەرد، ئەو هەڵەت ئۆسا پێوە بیت
ئەو شەوق ئەو زینەت ئۆسا کە تۊ دیت
ئیسە جە دووریت پۊشان سیا تەم
هاژەی قەڵوەزان بۍ دەنگەن ماتەم
ئەو ئەرخەوانان نە گوێ شەتاوان
ئەو تەوق سەوڵان نە پای گۊل ئاوان
دڵتەنگەن نە داخ دووری دیدەی تۊ
وەڕس مەنزڵگای، دەرەی (تەنگەکۊ)
(تاویل بەگ) نە داخ بۊتەی فیراقت
تەوەن تاونەن، نە ئیشتییاقت
پشت (بەردەڕەش) پاڵ (هەرەس گا)
(قەجە) و (گېڵ جەڕە) و هەر دەی (کەلەبا)
(کەس نەزان) هەر یەند ئەسرینان ڕېزان
تاف قەڵوەزەی (هەرجاران) بېزان
(کەلەبا) وە بای هەناسان سەرد
کەللەش چوون کەللەی من بېیەن وە گەرد
(مێ ڕەش) ڕەشپۊشەن، (ساتیار) ئەزیەت بار
(قەجە) زاریشەن، (بەردەڕەش) زگار
(سەرڕەوان) نە چەم ڕەوان کەردەن سەیل
(کاوان) گۆلاوان (هەر دە) کەردەن کەیل
(سوڵتان ئەغزەتوون)، (مێڕەش) و (ساتیار)
مەناڵۆن وە سۊز، بڕگەی مۆسیقار
پای (تۆراخ تەپە) چەنی (مێشەڵواز)
هەریەک وە نەوعێ ، لێش مەیۆ ئاواز
(ترشکەدار) خەمین، (بارگە) زاریشەن
ئەویش وېنەی من، دەرد کاریشەن
(توەڕەشکە) مەلوول، (توەسووران) سوورەن
پەی تۊ (تۆ ڕاخ تەپ) مات و مەهجوورەن
(دەشتمیل) زەلیل، (چنار) خەفەتبار
(ئەشکەوت) شینشەن، جە هیجران یار
کراسەکەی خەم ، ئەکەن وە بەردا
بەرگ ئازیەت بار ئەدەن وە سەردا
یە (ڕەحمان) واتەن دەروون پڕ جە دەرد
گرد نە هیجرانان (ئامان) گەردن زەرد.

دیسان سەرهەردان
دیسان سەرهەردان، جە نۆ گرەت تەم
سپای گوڵاڵان، ڕېزیان وە هەم
شنۆی بای پاییز وەیشوومەی سزا
وەڵگ درەختان، بۍ وادە ڕېزا
بی وە گەردەلوول کەللەی کڵاوان
ماتەم بی سەدای هاژەی وەفراوان
گەرمیش کەم کەردەن، سەردەن سەر هەردان
وەک سەردی مۆبەت شای گەردان زەردان
کۆچ کەرد سیا ماڵ چۆڵ بی وەرزاخان
پەشېو کەرد زینەت زەوق لێڵاخان
سەوزی چەمەنان تەبدیل بی وە زەرد
لە بەرزان ڕەزان ، ڕېزان هەر دە و هەرد
بێ داخ وە پەرداخ کۆچ کەرد نە لێڵاخ
پڕ داخ بی دەماخ، شی وە کۆی ئاخ ئاخ
ڕەم ڕەم ئاهوان، کەڵ گەل گەلەخان
مەیل کەردەن ئەو زێد خاک گەرمیان
نۆماڵان وېنەی غەزاڵان بەڕ
گەرمەسێر خێر هەم ئاوەرد وە فەڕ
دیدە مەستەکەی جەیران ئاساکە
سەر دەلیلەکەی حەرەم جیاکە
هېمای چوون ئێڵاخ ها نە پەرداخ دا
بۊی پاییز نە دان، بۊش وە دەماخ دا
شەماڵ شۊ وە لای ئەو لەیل ئاسا
نم زەرد ئەشک، هەرس سەیل ئاسا
نم بدەر وە ڕووی تاش زاخەدا
زەردی وەڵگ نە ڕەنگ دار باخەدا
مەپەسۆ جەوری گەرمی مەیلەوە
چوونەن قەیسەکەی وە دوجەیلەوە
واچە سەراپاش سۊزان نەفتەن
هەر دەو هەر دەشەن، ساتێ نەسرەفتەن
یەند خەیاڵ تۆش هانە دەرووندا
کەفتەن وە ڕووی ئێش ، دەرد مەجنوون دا
جە زایېفی وېش هەر دەم مەدا پېچ
شنۆی بای هیجران، وەنەش مەدا گێج
گێج مەدا و مەوات، وەدەم دەردەوە
وە سۊز تەئسیر ئەم چەند فەردەوە :
فیدات بام ئازیز، شۆخ شیرین ڕەنگ
چەمسیای بووم زەرد، شۆخ شەیدای شەنگ
ڕەم ڕەم ئاهوان چەمەڕای ڕاتەن
ئینتیظار وە دین، گەردەکەی پاتەن
تا بەیان وەدین دیدەت ئاهوان
ئاماوە جە سۆنگ، تۊ وە گەرمیان.

فەڵەک
فەڵەک پەی شوومی تاڵەی سیای من
جۆش دا بە کوورەی دەردان دیوای من
پەی بەخت و تاڵەی وە بەد سروشتەم
سەنگ دا نەڕووی جام، بەخت بەرگەشتەم
کۆس کۆس نۆم، جە نۆ ژنیاوە
بارووت نە ڕووی زام، تازەم شنیاوە
یەخەی مەینەتم داوە ، وە سەردا
بەرگ ئازیەتیم، هەم کەرد وە بەردا
هەرەس هەڕگا و لێو شەتاوان
دیسان هەم جەم بی، نە ڕووی کڵاوان
تاو گەرم مەیل نهانی یاران
سەردبی چوون سەردی، بەفر نزاران
خوصووص قیبلەکەی ڕشتە دوودیدەم
ئەرواحەکەی تەن، منەت کەشیدەم
دەوای ئێش دەرد دڵەی ڕەنجورم
مەڵهەم نەڕووی زام، سفتەی ناسوورم
تاقەت دەر وە جسم خەستەی خەم کېشم
تەفریح خاطر، وە خەمان ڕېشم
دڵسۊز نازکېش جای نیازەکەم
باعس شادی و، زەوق سازەکەم
ناگا بی وە تیر قەزای بەختەوە
وە بەدی دیدەی ، سزای سەختەوە
پێکیا وە پەیکان، نادیاریوە
پېچیا وە کاڵای، ئازییەت باریوە.[1]