ئەرەماڵای چەمکەکاو کوردبېیەی جە مانای: (سۆرانی-هۆرامی پەی نموونەی )
چەمکوو (سۆرانی) کۊمەڵگاو هۆرامان و مەریوانېیەنە عەمرش جە ویس ساڵا فرەتەر نیا. بنەڕەتەنە جە لاو کۊمەڵگاو ڕۊشنویریۆ پەی چارەسەرکەرڎەو کېشێوی مەعریفەتی پېشنیار کریا. گرفتکە ئانە بې شاروو مەریوانېیەنە دوێ تاقمێ زوانیێ (هۆرامی و سۆرانی) بېنێ کە هەر دوە تاقمەکە وېشا بە کورد زانێنێ. چنی ئانەیە جیاوازیێ زوانیێچشا هەنێ. پەوکی لازم بې واچە یا چەمکێو بەینە دلې زوانی کە جە عەینوو حاڵیەنە هەم ئا جیاوازیا ئیفاڎە کەرۊ، هەم کورد بېیەی هەر دوە تاقمە زوانیەکەی نیشانە بڎۆ. پەی چارەسەر کەرڎەو ئی گرفتیە دۆگانەو (سۆرانی_ هۆرامی)، جە لاو ڕۊشنویراوە پېشنیار کریا و چوون جوابش پەی نیازیوی عەینی کۊمەڵگای پنە بې، جە لاو خەڵک، بە تایبەت کۊمەڵگاو ڕۊشنویریۆ، پېشوازیش چنە کریا و هەر زوو کەوت یاگێ.
دۆگانەو سۆرانی _ هۆرامی بنەڕەتەنە پەی ئانەیە پېشنیار کریا کە چەمکێوی گرڎی یانێ (کورڎی )، ئێفاڎە کەرۊ. ئی دۆگانە فرەش پنە نەشی کە فەزای گۆفتمانی هۆرامان و مەریوانېیەنە ، بە تایبەت دلې چینوو ڕۊشنویریەنە، کۆت یاگێ و تەنانەت هێژۆمۆنیش پێڎا کەرد. بە جۊرێو کە ئیتر بە هەرمانە بەردەی دۆگانە قەڎیمیەکەی یانێ (کورد_ هۆرامی) بی بە عەیب و نیشانېو بې سەواڎی و دماکەوتەی. تا یاگێو کە تەنانەت بڕېو چا جەرەیانا کە بنەڕەتەنە باوەڕێوشا بە گوفتمانی کورڎی و کوردبېیەی نیا، یا کوردە مەشروتەکێچ ، دۆگانەو سۆرانی _ هۆرامیشا قبوڵ کەرد و ئی چەمکێ لوەینێنە دلې ئەدەبېیاتیشا.
تا ئیگە، ئینە یۊ جە گۆرەتەرین دەسکۆتەکاو گۆفتمانی کورڎی جە مەنتەقەکەنە بېیەن، بەڵام وەڵاو بېیەو ئی ئەدەبېیاتیە دلې ئا ڕۆتانە کە باوەڕشا بە کوردبېیەی نېیا، بڕېو ئاکامێ نەوازیەیچش چنە کەوتێوە. وەڵ چانەیە ئیشارە پا ئاکامە نێگاتێڤا کەرمې، ئی پەرسې وزمێ ڕوە کە ئا ڕۊتێ کە باوەڕشا بە کوردبېیەی نېیا، چی جە ئەدەبېیات و چەمکەکاو گوفتمانی کورڎی بەهرە گېرا؟ بەشێو جە جوابوو ئی پەرسېما سەرتەرۆ داوە کە پێوەندیش بە هێژۆمۆنی پێڎا کەرڎەی ئی ئەدەبېیاتیە و عەیب بېیەی بە هەرمانە بەردەی چەمکە وەرانوەرەکاش کۊمەڵگانە هەن. بەشێوتەریچش مەگېڵۆوە پەی ئانەیە ئا ڕۆت و لایەنە کە بە کوردبېیەی باوەڕشا نیا، هەستشا کەرد کە ئەدەبېیاتوو دڵوازوو وېشا کە جە چوارچۊ دۆگانەو (کورد و هۆرامی)یەنە وېش وینێوە، ئیتر جە لاو خەڵکو کۊمەڵگایۆ قبوڵ نمەکریۊ و چانیشانە بۊ بە هۆو ئانەیە کە خەڵکو هۆرامانی پەی دێفاع جە شوناسی کورڎی وېشا بەیاوە دەنگ. وەلحاسڵ پەی ئانەیە ئی سەرئێشەیە جە ملو وېشا کەراوە، دۆگانە پېشنیارکریاکەو گوفتمانی کورڎی یانی (سۆرانی_ هۆرامیشا) قبوڵ کەرد. بەڵام هەوڵشا دا ئی ئەدەبېیاتیە جە مانا و دەلالەتە ئەسڵیەکاو وېش هاڵی کەرا. ئی دۆگانە ئەسڵەنە پەی تەئکید سەرو کورد بېیەی هەر دوە لایەنەکەی ( سۆرانی و هۆرامی) پېشنیار کریابێ، بەڵام ئا ڕۆتێ چوون ئالێرژیشا بە نامېو کورڎی هەن و تەنیا جە ڕوەو ناچاریۆ ئا ئەدەبېیاتشە قبوڵ کەرڎەن ، هەوڵ مڎا کە بە بەرجەستە کەرڎەی، ئی دوە چەمکەجۊزئیە، یانېو (هۆرامی) و (سۆرانی) چەمکێ ئەسڵی و گرڎیەکەی یانێ کورڎی، بەرا پەراوێز. ئی کاریە خەریکېنې خۆدئاگاهانە یا ناخۆدئاگا تەنیا ڕوەو غەریزە و ئالێرژی بە چەمکوو کورڎیۆ، کەرای کەرا. بە داخەو ڕەنگا بڕېو کەسې دڵسۊزێچ بۊنەو ئانەیە کە چېوەکە بە ڕواڵەت ئیراڎێوش نېیا، کەوتێبانە ئی دامێ. چەمکوو (سۆرانی) و (هۆرامی) جۊرێو بە هەرمانە بەرا کە توشوو (نقض غرض)ی با. یانېو ئی ئەدەبېیاتیە کە جە بنەڕەتەنە پەی بەرجەستە کەرڎەی چەمکوو کورڎی و تەئکید سەرو کورڎی بېیەی هەر دوە تاقمە و زوانەکەی پېشنیار کریان، جۊرێو بە هەرمانە بەرا کە کەوتەی پەراوێزوو چەمکوو کورد و زوانی کورڎیش چنە گنۊوە.
پەی نموونەی فەرز کەرمې دەقێوما هەن و بە یەرێ زوانێ، کە دوېشا کورڎی ( هۆرامی و سۆرانی) و یۆشا غەیرە کورڎیا ( پەی نموونەی فارسی). شێوازی درۆس و غەڵەتوو ئەژناسنای ئا زوانا پێسنەنە:
سۆرانی ، هۆرامی، فارسی
کورڎی سۆرانی ، هۆرامی
کورڎی سۆرانی ، هۆرامی ، فارسی
سۆرانی ، هۆرامی
کورڎی سۆرانی، کورڎی هۆرامی، فارسی.
مۆدەررێس سەعیدی.[1]