شاری دزەکان
نووسینی: ئیتالۆ کالڤینۆ
وەرگێڕانی لە فارسییەوە: #سەرگوڵ بێتوشی#

هەموو شەوێ دووای نانی ئێوارە هەر کەسە و دەستە کلیل و فانۆسێکی دەست دەدایە و، لە ماڵێ دەچووە دەرێ بۆ دزی کردن لە ماڵی یەکێک لە جیرانەکانی! دوواتر دەمه و بەیانی بە دەستی پڕ دەگەڕایەوە ماڵێ، بەڵێ ماڵی خۆی کە ئەویش دزێکی هاتۆتە سەر و دزی لێکردووە!
بەمشێوەیە هەموو خەڵکەکە پێکەوە بە خۆشی دەژیان چونکە هەرکەسە و دزی لەوی دیکە دەکرد. ئەوان ئاوا بەردەوام بوون تا ئه و جێگایەی کە دوایین نەفەر بە هەمان شێوە لە یەکەم کەسەوە دەستی پێدەکردەوە و، دزی بەردەوام بوو.
دانوستان و مەعامەلە بازرگانیەکان و بەگشتی کڕین و فرۆشتن له و شارەدا هەر به و ڕەواڵە ئەنجام دەدرا و دەچووە پێشەوە. هەم لە لایەن کڕیارەکان و هەم لە لایەن فرۆشیارەکانەوە و حکومەتیش لە لای خۆیەوە و بە نۆرەی خۆی هەوڵی دەدا حیساب و کیتابێکی زۆرتر لە خەڵکەکە بکێشێتەوە و پوڵێکی زۆرتریان لێ وەرگرێت، له و لاشەوە خەڵکەکەش بە نۆرەی خۆیان ئه و پەڕی هەوڵیان دەدا کە کڵاو لە سەر حکومەت بنێن و شتێکیش لە حکومەت لە لای خۆیان گل بدەنەوە. ژیان به و شێوەیە له و شارەدا بە ئارامی تێپەڕ دەبوو، نە کەس زۆر دەوڵەمەند بوو و نە کەسیش زۆر هەژار و نەدار بوو.
رۆژێک لە ڕۆژان - چۆناوچۆنیەکەی نازانین- پیاوچاکێک ڕێی دەکەوێتە ئه و شارە و بڕیار دەدا کە له و شارەدا بمێنێتەوە و، لەوێ بژیت. شەوانە لە بری ئەوەی بە خۆی و بە دەستێک کلیل و فانۆسێکەوە بە کۆڵانەکاندا بگەڕێت بۆ دزی، هەر کە نانی ئێوارەی دەخوارد جگەرەیەکی بە با دەکرد و دەستی دەکرد بە خوێندنەوەی ڕۆمان، دزەکان سەرو کەللەیان وەدەر دەکەوت، هەر کە دەیانبینی چرای ماڵەکە داگیرساوە و ماڵەکە ڕووناکە، ڕێگاکەیان دەگۆڕی و دەڕۆیشتن.
وەزعەکە ئاوا بەردەوام بوو، تا ئیتر خەڵکەکە هەستیان بە بەرپرسیارێتی کرد و بڕیاریان دا بۆ ئه و کەسە تازەیە ڕوون بکەنەوە کە هەرچەند ئه و خەڵکی ئەم ناوچەیە نییە و له و جۆرە کەسانە نییە، بەڵام بۆی نییە ڕێ لە کاری ئەوانی دیکە بگرێ! چونکە هەر شەوێک کە ئه و لە ماڵەوە دەمێنێتەوە دەرەنجامەکەی ئەوەیە کە ئه و شەوە بنەماڵەیەک بە بێ شێو دەبێ سەر بنێنەوە و ڕۆژی دواتریش هیچیان نابێ بیخۆن.
بەمجۆرە کابرای پیاوچاک لە بەرامبەر ئه و قسانەی خەڵکەکەدا هیچی پێی نەبوو بیڵێ، بۆیە ئەویش هەموو ئێوارەیەک دوای ڕۆژئاوا بوون ماڵەکەی بەجێ دەهێشت و هەر به و شێوەیە کە داوایان لێکردبوو، دەمه و بەیانی دەگەڕایەوە، بەڵام ئه و وەک ئەوانی دیکە دزی نەدەکرد ئاخر ئه و کەسێکی باش بوو و حەزی له و چەشنە کارانە نەبوو. هەر بۆیە هەمیشە کە لە ماڵێ دەچووە دەرێ، دەچووە سەر پردی شار و بۆ ماوەیەکی زۆر لە چۆمەکە ڕادەما و دوایە دەگەڕایەوە ماڵێ و دەیدیت کە ماڵەکە دز هاتۆتە سەری و دزی لێ کراوە.
لە ماوەی کەمتر لە یەک حەوتوودا کابرای پیاوچاک دار و نەداری لە دەست دا و هیچی نەما، تەنانەت هیچ شتێکی بۆ خواردنی خۆشی بۆ نەمابۆوە و ماڵەکەشی ڕووتابۆوە. بەڵام کێشەکە ئەوە نەبوو، چونکە ئه و خۆی خەتابار نەبوو و کێشەکە شتێکی تر بوو. ئه و کابرایە بەم ئاکارەی کێشەی بۆ هەمووان نابۆوە!
ئەو بە بێ ئەوەی خۆی دەست بۆ ماڵی کەس بەرێت، ئیزنی دابوو خەڵکەکە هەرچی دار و نەدارێک کە هەیەتی بیدزن. بەمجۆرە هەموو شەوێک دوای دزی کردنەکە، ماڵی کەسێک دز نەدەچووە سەری و کەلوپەلەکان هەر لە سەر شوێنەکەی خۆیان دەمانەوە. ئەوەش ئه و ماڵە بوو کە دەبوایە کابرای پیاوچاک دزی لێ بکات.
بە هەر حاڵ دوای ماوەیەک وردە وردە ئه و ماڵانەی کە ماڵەکانیان شەوانە دز نەدەچۆ سەری و دزییان لێ نەدەکرا، وەزعیان لە باقی خەڵکەکەی دیکە باشتر دەبوو و خەریک بوون ماڵ و حاڵێکیان پێکەوە دەنا، بە پێچەوانەشەوە ئه و کەسانەی کە زۆرتر دەچوونە سەر ماڵی پیاو چاکەکە (ئه و ماڵەی کە ئیتر هیچ شتێکی بێکەڵکیشی تێدا نەمابوو)، دەبوایە بە دەستی بەتاڵ بگەڕێنەوە و وەزعیان ڕۆژ بە ڕۆژ بەره و خرابی و نەبوونی و هەژاری دەچوو.
بەمشێوەیە ئه و کۆمەڵە خەڵکەی کە بارودۆخی ئابوورییان لەوانی دیکە باشتر ببوو، هەروەک پیاوچاکەکە فێر ببوون هەموو شەوێ دوای نانخواردن دەچوونە سەر پردە دارینەکە و لە ئاوی چۆمەکە ڕادەمان. ئەم کارە بارودۆخی ئاڵۆزی شاری ئاڵۆزتر دەکرد، چونکە ئەوە به و مانایە بوو کە دیسان خەریکە کەسانی زۆرتر دەوڵەمەندتر و خەڵکانێکی دیکەش بەره و هەژاری و نەداری زیاتر دەچوون.
بەرەبەرە ئەوانەی کە لە بواری داراییەوە وەزعیان باشتر ببوو و بۆ سەیران و سیاحەت دەچوونە سەر پردەکە، بۆیان دەرکەوت کە ئەگەر هەر به و ڕەواڵە بڕۆنە پێشەوە بە زوویی سەروەت و سامانەکەیان تەواو دەبێ. بۆیە بیریان لەوە کردەوە کە پارەیەک بدەن بە هەژارەکان و ئەوان شەوانە لە بری دەوڵەمەندەکانیش دزی بکەن.
گرێبەستەکان واژۆ کران، حەقدەستەکان و بەشەکانیش دیاری کران: دیارە ئەوان هەموو هێشتا هەر دز بوون و له و گرێبەستانەشیاندا هەوڵیان دەدا کڵاو لە سەری یەکتر نێن و هەر یەکەیان بە جۆرێک لە جۆرەکان فێڵ لەوی دیکە بکات.
بەڵام هەروەک له و جۆرە گرێبەستانەدا باوە، دەوڵەمەندەکان دەوڵەمەندتر بوون و هەژارەکانیش هەژارتر. ژمارەیەکیشیان ئەوەندە دەوڵەمەند بوون کە ئیتر نە پێویستییان بە دزی ڕاستەوخۆ هەبوو و نە پێویستییان بە کەسێکیش هەبوو کە دزییان بۆ بکات، بەڵام کێشەکە لێرەدا بوو کە ئەگەر وازیان لە دزیکردن هێنابا، فەقیر دەبوون، چونکە هەژارەکان هەر دزییان لەوان دەکرد.
دەوڵەمەندەکان هاتن و بیریان کردەوە کە بێنن هەژارترین کەسەکان دامەزرێنن بۆ ئەوەی لە بەرامبەر هەژارەکانی دیکەدا پارێزگاری لە سەروەت و سامانەکەیان بکەن. بەمجۆرە ئیدارەی پۆلیس دامەزرا و زیندانەکانیش دروست کران!
بەمچەشنە هێشتا چەند ساڵێک بە سەر هاتنی پیاوچاکەکەدا تێپەڕ نەببوو کە ئیدی خەڵک باسیان لە دزیکردن و دزی لێکران نەدەکرد، بەڵکو ئیتر هەمووان باسی دەوڵەمەندی و هەژارییان دەکرد؛ بەڵام لە ڕاستیدا هێشتا هەموو هەر دز بوون.[1]