$گەڕێکی دیکەی ململانێکانی پارتی و یەکێتی$
#زوبێر ڕەسوڵ#
#11-10-2020#
قسەکردن لەسەر ئاستی ململانێکانی یەکێتی و پارتی بۆیە گرنگە چونکە ململانێکانی ئەو دوو هێزە کاریگەریی زۆریان هەیە لەسەر پێگەی هەرێمی کوردستان لە لایەک، هەروەها لەسەر سەقامگیری سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابووریش لە لایەکی دیکەوە، ئینجا ئەم سەقامگیرییە چ لەسەر ئاستی ناوەخۆی هەرێمی کوردستان بێت یاخود لەگەڵ بەغداو وڵاتانی دراوسێدا. چونکە ئەو قەوارەیەی ناوی هەرێمی کوردستانە، لەبنەڕەتدا لەسەر بنەمای ڕێککەوتنی سیاسی ئەو دوو هێزە درووستبووە، هەر ئەمەش وایکردووە کە ئەنجامدانی چاکسازی و گۆڕانکاری سیاسی تاوەکوو ئاستێکی زۆر سەخت بێت ئەگەر ئەم دوو هێزە نەگەنە ڕێککەوتن لەسەری.
ململانێکانی یەکێتی و پارتی تاوەکوو ئێستا چەندان بەرزی و نزمی بەخۆیەوە بینیووە، هەر لە شەڕی چەکداری لە شاخ و دواتریش لە دوای ڕاپەڕین لە شار. لە دوای 2003 نێوانی ئەو دوو هێزە ئارامی و هەماهەنگیێکی باشی بەخۆیەوە بینی، ئەمەش بەشێکی زۆری پەیوەست بوو بە ئەزموون و تێگەیشتنی کاراکتەری سەرۆکی هەردوو هێزە سەرەکیەکە. زۆربەی دەستکەوتەکانی هەرێمی کوردستانیش هەر لەو سەردەمەدا بوو، واتا لە دوای 2003 تاوەکوو هاتنی #داعش# لە 2014. هەرچەندە درووستبوونی #بزووتنەوەی گۆڕان# لە ساڵی 2009 جۆرێک لە هەژاندنی سیاسی درووستکرد لە هەرێمی کوردستان، کە بە جۆرێک لە جۆرەکان کاری کردە سەر پەیوەندی پارتی و یەکێتیش، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا پەیوەندییەکانی هەردوولا هەر بە سەقامگیری مانەوە تاوەکوو ئەوکاتەی پرسی ڕیفراندۆم هاتە ڕۆژەڤ. نەخۆشکەوتنی #مام جەلال# و ململانێکانی ناو گرووپەکانی یەکێتی دیسان ڕەنگدانەوەی زۆری هەبوو لەسەر ئاڕاستەی ململانێکانی هەردوولا، چونکە بەشێک لە گرووپە جیاوازەکانی ناو یەکێتی لە ڕاستیدا هێزی حیزبی و جەماوەرییان لە بەرزبوونەوەی کێرڤی ململانێی یەکێتی لەگەڵ پارتی وەردەگرت.
دوای بەستنی کۆنگرەی چوارەمی یەکێتی ئێستا فۆڕمێکی دیکە و گەڕێکی دیکەی ململانێ بەدیدەکرێت لەنێوان یەکێتی و پارتی، بەشی هەرەزۆری ئەو قۆناخەش هێشتا پەیوەستە بە گرێی دوای 16 ئۆکتۆبەر کە تاوەکوو ئێستاش بەشێوەیەکی زۆر ئامادەباشی هەیە لە ململانێکانی ئەو دوو هێزەدا. ئەوەی ئەم گەڕەی ململانێی یەکێتی و پارتی جیادەکاتەوە لە قۆناخەکانی دیکە لەوانەیە جۆرێک بێت لە دابەشکردنی ڕۆڵ لە ناو یەکێتی دا، بە تایبەت لە مامەڵەکردن لەگەڵ پارتی و حکومەتی هەرێمدا، واتا بەشێک لە یەکێتی بە تایبەت #قوباد تاڵەبانی# و ستافی بەشدار لە حکومەت ڕۆلێکی هاوتا دەگێڕن لەگەڵ پارتی لە بەڕێوەبردنی حکومەت و دامودەزگە فەرمییەکانی حکومەت. بەشەکەی دیکەش کە زیاتر لاهوور شێخ جەنگی سەرکردایەتی دەکات لەسەر ڕێچکەی دژایەتی پارتی و حکومەتی هەرێمدا کار دەکەن، بە جۆریک ئەگەر کەسێک زانیاری نەبێت لەسەر دۆخی هەرێمی کوردستان هەستنکات کە یەکێتی شەریکی حوکمەت بێت لەگەڵ پارتیدا! هەرچی پافێڵ تاڵەبانیشە ئەوا ڕۆڵێک هاوسەنگ دەگێڕێت کە نە ئەو ڕۆڵە هاوکارەی کاک قوبادە و نە ئەو بەرەنگارییەی کاک لاهووریش.
لە پەیامەکەی بارزانی لە یادی سێ ساڵەی ماڵاوایی مام جەلال دا ئاشکرابوو کە پارتی ئەگەرچی پافێلیان قبووڵکردووەتەوە، بەڵام ئامادەنین مامەڵەی هاوسەرۆک لەگەڵ لاهوور شێخ جەنگی بکەن. ئەم پەیامەی پارتی ئەگەرچی لاهوور خۆشحاڵ ناکات، بەڵام لەبەرژەوەندی پێگەی سیاسی لاهوورە. چونکە ئەو ڕۆڵەی ئێستا لاهوور تاڵەبانی دەیگێڕێت ئەو ڕۆڵەیە کە زۆرینەی جەماوەری یەکێتی دەیەوێت. خۆ دەرەنجامی دەنگەکانی کۆنگرەش هەر بەو ئاڕاستەیە بوون. ئەم ڕۆڵە بەرەنگارییەی لاهوور دەیگێڕێت لە ڕاستیدا گڕوتینێکی بەخشیوە بە جەماوەری یەکێتی وەک ئەوەی ئەوان بەربەستی سەرەکی بەردەم پارتی بن لە حکومەتدا. نەک هەر جەماوەری یەکێتی بەڵکوو جەماوەری بەشێکی زۆری پارتەکانی دیکەی دەرەوەی یەکێتی و پارتیش جارجار بە دوای ئەو شەپۆلە دەکەون.
ئەم مۆدێلە لەوانەیە لە ئاستی کوورتخایەندا چەند دەستکەوتێکی جەماوەری بۆ یەکێتی دەستەبەر بکات، بەڵام ئەستەمە بۆ ماوەیێکی درێژ یەکێتی بتوانێت بەو جۆرەی ئێستا بەردەوام بێت. چونکە بەردەوام بوونی لەسەر ئەم ڕێچکەیە دواجار جیاوازی و گرووپبەندی و کێشەی زیاتر دەخاتە ناو یەکێتییەوە، ئەم جیاوازییە ئێستا خەریکە هەندێک لە ئاماژەکانی دەردەکەون لە ناو یەکێتیدا، پێدەچێت ئەو دانپیانانەی قوباد تاڵەبانی لە یادی ماڵاوایی سێ ساڵەی مام جەلال دا گوزارشتێکی سەرەتایی بێت لەو دۆخەی ئێستای یەکێتی. هەڵبەتە ئەو پەراوێزخستنی پارتی بۆ هاوسەرۆکی یەکێتی ناچێتە خانەی خاوکردنەوەی گرژییەکانەوە، بەقەد ئەوەی دەچێتە خانەی بەردەوامیدان بەو ململانێیەی کە هەیە کە دواجار نە لەبەرژەوەندی پارتییەوە نە لە بەرژەوەندی هەرێمی کوردستانیشە. سرووشتی ئێستای پارتی وایە کە کاتێکی زۆری دەوێت تا دەتوانێت خۆی لەگەڵ ئەو واقعەی نوێیەی یەکێتی بگونجێنێت، ئەمەش پەیوەندی بە گۆڕانی سەرکردەکانەوە (Change Leadership) هەیە کە هێشتا لەناو پارتی بە تەواوی ڕووینەداوە.
ئەم فۆڕمەی ململانێ وایکردووە کە یەکێتی نەک هەر ململانێی پارتی بکات بەڵکوو هەندێکجار دژایەتی سیاسەتەکانی حکومەتی هەرێمیش بکات، بە تایبەتی لەبەرانبەر بەغدا، کە ئەمە هەرگیز نە لە بەرژەوەندی یەکێتی دەبێت، نە لە بەرژەوەندی هەرێمی کوردستانیش. بەردەوامی ئەم دۆخە وایکردووە کە لە ئاستی جەماوەری شارەکانی ئێراقدا ڕایێکی زۆر خراپ لەسەر هەرێمی کوردستان درووست بێت، بە جۆرێک کە سەرکردە ئێراقییەکان سەنگ و پێگەی خۆیان لە دژایەتی هەرێمی کوردستان وەرگرن. ئەمە وا دەکات کە حکومەتی بەغدا تاوەکوو دێت دژایەتی هەرێمی کوردستان بکات و لە هەمان کاتدا وەک پرسێکی پۆپۆلستیانە بۆ ڕاکێشانی هەست و سۆزی جەماوەری شارەکانی باشوور و ناوەڕاست بەکاری بهێنێت، بە جۆرێک هیچ پەرۆش نەبێت بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی هەرێمی کوردستان و ڕەچاوکردنی مافە دەستوورییەکانیشی. ئەم دۆخە دواجار سەردەکێشێت بۆ درووستبوونی دۆخێکی خراپ لە پەیوەندی هەرێمی کوردستان و بەغدا، بە جۆرێک ئەگەر یەکێتی و پارتیش لە دەسەڵات نەبن سیاسەتی بەغدا نەگۆڕێت بەرانبەر هەرێمی کوردستان، چونکە سەرکردە سیاسییەکانی بەغدا ناچارنین لەبەر خاتری بەرژەوەندی خەڵکی هەرێمی کوردستان خۆیان ناشیرین بکەن لەبەرانبەر دەنگدەرانی خۆیاندا.
لە ڕاستیدا ئەمە بەرپرسیاریێتێکی گەورە دەخاتە سەرشانی نوێنەرانی کورد لە بەغدا کە بەرژەوەندی هەرێمی کوردستان و دژایەتی پارتی و یەکێتی لەیەک جیابکەنەوە. چونکە کێشەی بەغدا لەگەڵ هەرێمی کوردستان لەسەر ئەوە نییە کە یەکێتی و پارتی نابێت لە دەسەڵات بن. ئەو گوشارانەی بەغدا تاوەکوو ئێستا خستویەتە سەر هەرێمی کوردستان، نەبووەتە هۆکاری لاوازکردنی پێگەی یەکێتی و پارتی لە ئێراقدا، بەڵکوو بە پێچەوانەوە بووەتە هۆی خراپی ئاستی بژێوی و گوزەرانی خەڵکی هەژار. نوێنەرانی کورد زۆر هەڵەن ئەگەر پێیان وابێت ئەوان دەتوانن بە بە هاوکاری کاربەدەستانی بەغدا کاربکەن بۆ چاکسازی و نەهێشتنی گەندەڵی لە هەرێمی کوردستاندا. لە ڕاستیدا ئەو دۆخە بێسەروبەر و پاشاگەردانییەی کە هەیە چ لە هەرێمی کوردستان و چ لە بەغدا، تاوەکوو ئاستێکی زۆر پەیوەستە بە دۆخی خراپی حوکمڕانی لە بەغدا، واتا چاککردنی دۆخی حوکمڕانی هەرێمی کوردستان و بەغدا تاوەکوو ئاستێکی زۆر پەیوەستە بەیەکدیەوە. ئەو فۆڕمەی ململانێی نێوان یەکێتی و پارتی بەوەشی کە لە بەغدا هەیە لەلایەن نوێنەرانی کورد بەهیچ شێوەیەک دۆخی ئابووری خەڵک باشتر ناکات. لە هەمان کاتدا ئەم ململانێیەی نێوان پارتی و یەکێتی هیچ دەسکەوتێکی سیاسی و ئابووری لێشین نابێت بۆ خەڵکی هەرێمی کوردستان جگە لە سەختبوون و ئاڵۆزی درووستکردن لە پەیوەندییەکانی کورد و بەغدا.
سیمایەکی دیکەی ئەو گەڕەی ململانێکانی نێوان یەکێتی و پارتی بریتییە لە بەکارهێنانی جوگرافیا وەک بەشێک لە ململانێ سیاسییەکان. هەرچەندە ئەمە فاکتەرێکی نوێ نییە، بەڵام لەو دۆخەی ئێستا خەریکە هاوشێوەی شەڕی ناوەخۆ کاری لەسەر دەکرێت، ئەمە لە ڕاستیدا دەبێتە هۆی قوڵکردنەوەی ڕق و کینەی سیاسی و کۆمەڵایەتیش، دەستبردن بۆ جیاوازییە ناوچەییەکانی کوردستان و پێکهاتەکانی هەرێمی کوردستان لە ململانێی سیاسی کارێکی زێدە مەترسیدارە، لە بڕی ئەوەی ئەو سیما ناشیرینەی سەردەمی شەڕی ناوەخۆ نە‌هێڵدرێت، ئێستا بەداخەوە خەریکە دەبێتە کەرەستەی سیاسی لە ململانێکاندا. هەڵبەتە لێرەدا من مەبەستم لە سیستمی گارگێڕی نییە بۆ شارەکانی هەرێمی کوردستان، بەڵکوو مەبەستم بەکارهێنانی کارتی ئەو دوو جیۆگرافیایەیە کە لە بنەڕەتدا بەرهەمی ململانێی ئەو دوو هێزە سیاسییە، بە تایبەت کە دێتە سەر گرژبوونەوەی ململانێکانیان.
ڕاستە هەر یەکە لە یەکێتی و پارتی دەرسی زۆرییان وەرگرتووە لە ململانێکاندا، بە تایبەت شەڕی چەکداری، بەڵام ئەو ململانێیەی ئێستا ئەگەرچی لە ئەگەری شەڕی چەکداری دوورە، بەڵام کاریگەرییەکانی قوڵتر و زیانبەخشترن لە ململانێکانی حەفتاو هەشتاکان، ئێستا ئەم دوو هێزە بەرپرسیارن لە ئاییندەی نیمچە دەوڵەتێک و دواڕۆژی پرسی سیاسی نەتەوەیەک، ناکرێت بەو سادەییە و گیانە نابەرپرسیارییە مامەڵەی لەگەڵ بکرێت. [1]