(1804 ز-1848 ز) شاعیر و مێژوونووسی کوردە. ناوی خۆی ماە شەرەف خانم بووە و نازناوی مەستوورە بووە. دەوروبەری ساڵی 1220 ک.م (1804 ز) لە بنەماڵەی قادرییەکانی #سنە# دا، کە ئەوسا زۆر لای والییەکان بەقەدر بوون، لە شاری سنە هاتە دنیا.
مامۆستا #مەولەوی#ی تاوەگۆزی
لە پەسنی ئەودا ئەم هۆنراوەەی گوتووە:
=KTML_Bold=خورشیدەکەی ناز، ئەوجی بورجی سەور
سەرتوغرای دەفتەر مەحبووبان جە دەور
ها لە خانەکەی بورجی شەرەف دا
نوورئەفشانیشەن وە هەر تەرەف دا=KTML_End=
$ژیاننامە$ =KTML_Photo_Begin=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2009/965/0005.JPG=KTML_Photo_Alt=ماهشەرەفخانم-مەستوورە ئەردەڵانی=KTML_Style=width:20%;height:20%;float:right;=KTML_Photo_Target_Link=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2009/965/0005.JPG=KTML_Photo_End=
ناوی ماە شەرەف خانم و نازناوی مەستوورە بووە. دەوروبەری ساڵی 1220 ک.م (1804 ز) لە بنەماڵەی قادرییەکانی سنە دا، کە ئەوسا زۆر لای والییەکان بەقەدر بوون، لە شاری سنە هاتە دنیا. باوکی، ئەولەسەن بەگ (ئەبولحەسەن بەگ) ، لە پیاوە ڕەسەنەکانی سنە بووە و بە ماەشەرەف خانمی خوێندووە تا وەهای پێ گەیاندووە کە ناو دەرکا. لە زەمانی خوسرەو خانی ئەردەڵان، والیی سنە، کە بە ناکام ناوبراوە، خان و ماڵە قادرییەکان لە یەکتر ڕەنجاون و ئاشت بوونەوە و بوونە خزم. مەستوورە بووەتە خێزانی خوسرەو خان. خانیش لە هۆنراوەدانان دا لە خانم نزیک بووەتەوە. لە دیوانی هەردووکیان دا هۆنراوە بە یەکدا هەڵدانیان زۆر بەرچاوە. مەستوورە چل و چوار ساڵ تەمەنی بووە کە لە #سلێمانی# مردووە و هەر لەوێش نێژراوە.
$هۆنراوەەکانی$
مەستوورە لە هۆنراوەدانان، چ بە کوردی و چ بە فارسی، زۆر خاوەن دەستەڵات بووە. بەداخەوە زۆربەی هۆنراوەەکانی لەناو چووگن و تەنیا دوو هەزار بەیتێکی ماوەتەوە کە ساڵی 1305 ک.ە (1926 ز) ، میرزا ئەسەدوڵڵا خانی کوردستانی، سەرۆکی فەرهەنگی سنە، لە تاران چاپیانی کردووە. کوردییەکانی هەر زۆر کەم ماون بەڵام لە قەسەیدەیەکی دا کە بەم بەیتەوە دەست پێ دەکا:
گرفتارم بە نازی چاوەکانی مەستی فەتتانت...[1]

پەیکەری: #مەستوورە ئەردەڵانی#
پەیکەرساز: #هادی زیائەدینی#
بەرزی: 3 مەتر
ساڵی درووستکردن: 2011
شوێن: #سنە#
[1]

ناڤ: ماﮪ شەرەف خانم
ناسناڤ: مەستوورە
ناڤێ بابێ: ئەبولحەسەن بەگ
ساڵا ژ دایکبوونێ: 1804 زاینی
ساڵا مرنێ: 1848 زاینی
جهێ ژ دایکبوونێ: #سنە#
جهێ مرنێ: #سلێمانی#
$ژیاننامە$
مەستوورەیا ئەردەڵانی (ژدایکبوویێ 1804ز - کۆچکرییا 1848ز) هۆزانڤان و دیرۆکنڤیسا کوردە. ناڤێ وێ ب خوە «ماه شەرەف خانم»ە و ناسناڤا وێ «مەستوورە»یە. ل ساڵا 1220 ک.م (1804ز) ل مالباتا قادریێن باژێرێ سنە، کو وی چاخی ل دەڤ والییان گەلەک ب قەدر بوون، هەر ل باژێرێ سنە ژدایک بوویە. مەستوورەیا ئەردەڵانی تەمەنێ ڤی 44 ساڵ بوویە کو ل سلێمانیێ کۆچا داوی کرییە و هەر ل ڤێ دەرێ ژیک تەرمێ وێ هاتییە ڤەشارتن.
$ژیانا سەرەتایی:$
ناڤێ وی «ماﮪ شەرەف خانم»ە و ناسناڤا وی مەستوورەیە. نێزی ساڵا 1220 ک.م (1804ز) ل مالباتا قادریێن سنە، کو ڤی چاخی ل دەف والییان گەلەک قەدر گران بوون، ل باژێرێ سنە ژدایکبوویە. بابێ وێ ئەولەسەن بەگ (ئەبولحەسەن بەگ) کوڕێ محەممەدئاغایێ نازیرێ کوردستانییە، کو ژ مێرخاسێن ڕەسەنێ باژارێ سنێ بوویە. ل سەردەمێ «خوسرەو خانێ ئەردەڵانی» کو یەک ژ والیێن سنەیێ بوویە و ب ناسناڤا «ناکام» ژیک دهاتە ناسکرن، خان و مالباتێن قادرییان ژ یەک عاجز بوونە و پاشێ پێک هاتنە و بووینە خزمێن هەڤ.
مەستوورە د دەسپێکا ژیانا خوەدا پەیوەندی و تێکلییەک کویر دگەل بابێ خوە هەبوویە، گەلەک جاران ل جڤات و کۆمێن ڕەوشەنبیراندا هەڤ ملێ بابێ خوە ئامادە دبوو. دەمێ تەمەنێ مەستوورەیێ شەش ساڵی بوویە، محەممەد ئاغا کو باپیرێ ڤێ بوویە، ب مەبەستا خواندنێ وێ دبەتە مزگەوتا مەزنا باژارێ سنێ. مەستوورێ زمانێن عەرەبی، فارسی و کوردی باشی زانینە.
$ژیانا هەڤبەش:$
خوسرەو خانێ ناکام کو دبوو والیێ سنێ، کو هەڤدەم هەلبەسڤان ژیک بوو، حەژ مەستوورەیێ دکر، لێ مەیلا مەستوورێ پتر لسەر حسێن قولیخانی بوو کو دبوو کوڕ خالەتێ وێ. خوسرەو خانی ل ڕێیا چێ کرن و گرێدانا تۆمەتان ب باب و باپیر و مالباتا مەستوورەیێ، گوشار دکرنە سەر ڤێ حەتاکوو ژ بۆ هەڤژینیا گەل وی ڕازی ببە. ل دوماهیکێدا ئاریشە و ناکۆکیێن د ناڤ بەرا وان مالباتان، ب هەڤژینیا مەستوورە و خانی تمام بوو. وانا ل ساڵا 1244هەتاوی هەمبەری 1828 ئان 1829 کۆچی ژیانا هەڤبەش پێک ئینان. ل چێکرنا هەلبەستاندا ل خانی نزیک بوویە، ل دیوانێن هەردووان دا هەلبەستێن کو ژ بۆ هەڤدوو نڤیسینە بەرچاون. خوسرەو خانی بەری مەستوورەیێ ژنەک دی ژیک هەبوویە کو سێ کچ و کوڕەک ل وێ ژنێ هەبوونە. ل ساڵا 1834 خوسرەو خان ب نەساخیا جەرگی کۆچا داوی دکەت.
$هەلبەستێن وێ:$
مەستوورە ل چێکرن و نڤیسینا هەلبەستان چ ب زمانێ فارسی و چ ب زمانێ کوردی خودان شیان و دەسهەڵات بوو. مخابن ژ هەلبەستێن وی گەلەک ژ دەست چووینە و نەمانە، تەنێ دوو هەزار بەیت ژێ ماینە کو ل ساڵا 1305 هەمبەری 1926ز ل سەر دەستێ میرزا ئەسەدوڵڵا خانێ کوردستانی، سەرۆکێ فەرهەنگا سنێ ل تارانێ هاتینە چاپ کرن. هەژمارا هەلبەستێن وێ ب فارسی پترن ژ هەلبەستێن کوردی. هەر وەکی چاوان د بەیتەکێدا دبێژیت:
گرفتارم بە نازی چاوەکانی مەستی فەتتانت
بریندارم بە نێشی سینەدۆزی تیری موژگانت
ل گۆڕ ڤەکۆلەران مەستوورە ئەردەڵانی ل ژیانا خوەدا نێزی دە هزار بەیت نڤیسینە. [1]

ڤیدیۆ: کوورتەیەک لە ژیانی، #مەستوورە ئەردەڵانی#
ئامادەکردنی: تەلەڤزیۆنی خاک
ساڵی دەرچوون: 2023
[1]