بەهای پشکەکانی کۆمپانیای گینێڵ ئینێرجی لەکێلگەی تەق تەق بڕی یەک ملیار دۆلار دادەبەزێت، ئەوەش دوای ئەوەی کۆمپانیاکە ڕایگەیاند یەدەگی نەوتی ئه و کێڵگەیە بەپێی ئه و خەمڵاندنە نەبووە کەپێشتر بۆیان کردووە.
لەدواین بەیاننامەیدا کە لەسەر سایتی ڕەسمی خۆی بڵاویکردۆتەوە ئه و کۆمپانیایە ڕایگەیاندووە: بەپێی ئه و خەمڵاندنە نوێیەی کە لە 31-12-2015 ئەنجامیداوە ڕێژەی یەدەگی نەوتی کێڵگەی تەق تەق تەنها 356 ملیۆن بەرمیل نەوتە نەک ئه و ڕێژەیەی کە مانگی 6ی ساڵی 2011 خەمڵێندرابوو بە 683 ملیۆن بەرمیل.
ئەم خەمڵاندنە نوێیەی کۆمپانیا گینێڵ ئینێرجی بووەهۆی ئەوەی ئەمڕۆ پشکەکانی لەبۆرسەی لەندەن 21% داببەزێت.
تاکۆتایی ساڵی ڕابردوو 184 ملیۆن بەرمیل نەوت له و کێڵگەیە بەرهەمهاتبوو کە 44%ی پشکەکانی کێڵگەکە پشکی کۆمپانیای گینێڵە.
هاوکات پێشبینیدەکرێت ئەمساڵ ڕێژەی‌ ناوەندیی بەرهەمهێنان له و کێڵگەیە بگاتە 80 هەزار بەرمیل لە ڕۆژێکدا.
- 29-02-2016

ساڵانی 1954-1958 دروستکراوە. لەلایەن کۆمبانیایەکی ئەڵمانی دروستکراوە گوژمەی تێچوی بڕۆژەکە 900 هەزار دیناری سویسری بوو.

بەڕێوەبەری ناحیە: کاکەخان نەسرەدین ڕووبەر: 474کم دووجا گوند: 26 باری ڕووی زەوی: دەشت: 35% گرد: 64،5 چیا:0،5 ناحیەی تەق تەق، یەکێکە لەشارۆچکە خۆشو دڵگیرەکانی دەڤەری باکووری خۆرهەڵاتی کەرکووک و سەر بە قەزای کۆیە.، گەر گرنگی پێبدرێ دەبێتە شوێنێکی گەشتیاری بەتایبەتی کەناری زێیەکە. کەوتووەتە باکووری خۆرهەڵاتی شاری کەرکووک بەدووری 57 کم و سەر بەباژێری کۆییەو کەوتووەتە باشووریەوە بەدووری 23کم، و کەلەناری خۆرئاوای زێی بچووکە. بەهۆی گرنگی هەڵکەوتەی شوێنەکەی و پردەکەیەوە بووەتە ڕایەڵەی بەیەک گەیاندنی ناوچەکانی کەرکووک و کۆیە و پشدەر بیتوێن و قەڵادزێ تا سەر سنوور گرنگیەی تری ئەم شارۆچکەیە ئەوەیە بووەتە خاڵی یەکتر بڕو تێکەڵ بوونی شێوە ئاخاوتنەکانی هەولێری و کەرکووکی و سلێمانی و کۆیی و لوڕییەکانی خۆرئاوای تەق تەق شێوە ئاخاوتنێکی تایبەت بە دانیشتوانی تەق تەقییان، پێکهێناوە، دەکرێ ناوی لێبنرێت پەلکە زێڕینەی زمانی کوردی. لەبەر ئەوەی ئەم شارۆچکەیە پێشترو لەژێر دەسەڵاتی حکوومەتە یەک لە دوای یەکەکانی عێراق بووە، بەرپرسانی یەکە کارگێڕییەکانی عەرەب و سەر بەڕژێمەکان بوونە، هیچ گرنگیان پێ نەداوە، بەتایبەتی لە کاتی ڕژێمی بەعس، بێبەش بووە لە بچووکترین خزمەتگوزاری، لێ لەساڵی دووهەزارو قۆناغی 2005 بەتایبەتی لەهەموو بوارەکانی هەنگاوی باش نراوە بۆ پێشکەوتن و گەشە کردنی. گەڕەکەکانی تەق تەق: ڕزگاری، سەربەستی، ڕووناکی، شەهیدان، گۆڕقەرەج، بەخیتاری، ئاشتی، ژمارەی دانیشتوانەکەیشی پتر لە 16000 کەسە، و26 (ماڵپەری پارێزگای هەولێر) گوندی بەسەرەوەیە، گرنگترین و گەورەترینیان هەردووگوندی ئیلنجاغ و باغەجنێرە. مێژووی دامەزراندنی تەق تەق، وەکو گوند نەزانراوە، شیمانە دەکرێ وەکو زۆربەی گوندەکانی تری کوردستان لە سەدەکانی پانزەو شانزەو بەتایبەتی لەکاتی حوکمڕانی عوسمانییەکان لەژیانی کۆچەرییەوە بووین بە گوندنشین و بەر لەساڵی 1900 تەنها فەرمانگەیەکی گومرکی باج کۆکردنەوەی لێبووە بۆگومرک کردنی بەروبوومی کشتوکاڵی وەک توتن و خەڵووزو دانەوێڵەو ئاژەڵی زیندو. مێژووی بەشارۆچکە بوونیشی دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتای ساڵانی سەدەی بیستەم، بەریتانیەکان پێش ئەوەی عێراق داگیرکەن لەڕێی سیخوڕەکانیاوە ڕووپێوێکی ناوچەکانی عێراق دەکەن، لەپاش لێکۆڵینەوەی زۆر بۆیان دەردەکەوێت. ئەوەبوولەپاش بەباژێری کردنی کۆیە، لەرێکەوتی 111919 دەکرێ بەشارۆچکە و مەلا حەوێزئاغای غەفووری کراوە بەرێوەبەری ناحیە، سەرەتا تەنها بەڕێوەبەرایەتی ناحیەو بنکەیەکی پۆلیسی لێ دەبێ دواتر یەکە کارگێڕییەکانی تر دێنە دامەزراندن و لەپاش شۆڕشی 14 ی تەموزی 1958 سەرۆکایەتی شارەوانی لێ دادەمەزرێنن. ناوی تەق تەق لەکاتی دروستبوونی گوندەکە چەندین ماڵ لە چەندین تیرەو هۆزێکی جیاوازەوە هاتوون و هەرکەیان دوور لەیەکتر و هەرکەسێ بۆ خۆی تاک تاک خانوو دروست دەکەن، پێیان گوتوون تاک تاک، لەپاش دامەزراندنی دەوڵەتی عێراق و لەیەکەم سەرژمێری و ناونووسیندا، لەبەر ئەوەی ناونووس و سەرژمێرەکان عەرەب بوونە لەجیاتی ئەوەی بنووسن تاک تاک نووسیویانە(گ ق گاق)و لەزمانی کوردیش وشەی(تاق) هەیە. ئاراس عومەر فەتحوڵلا ناسراو بە ئاراس ئیلنجاغی نووسەرو ڕاگەیاندنکار ونووسەری کتێبی (تەق تەق پەلکە زێڕینەی کەناری زێی بچووک) لەبارەی ناوی تەق تەق لەچیەوە هاتووە و چ مانایەک دەبەخشێ، ووتی: بیرو بۆ چوون و باڵۆرەی جیاواز هەیە لە بارەی ناوەکیەوە دیارترینیان چیرۆکێکی کۆنی ئەفسانە ئاسانە هەیە باس لە لافاوێکی زێی بچووک دەکات چۆن گوندی کەڵەکچنی بردووە، و دانیشتوانەکەی ئاوارەی گوندەکان قەرەناو و جگیلەو کانی ڕەش و تەق تەقی ئیمڕۆ دەبن، دیارترین کەسایەتی ناو چیرۆکەکە (نەنە حەلومەیە) پیرەژنێکی بەساڵاچووی ئازابووە، لافاوەکە هێناویەتی و لە کەندڕێک گیرساوەتەوەو پێی دەڵێن: کەندڕی نەنە حەلومە، ئەو کەندڕە ئیستا لەنێوان هەردوو بینای لقی کشتوکاڵی وئۆرزدی تەق تەقە، وتاکو ئەمڕۆش دەگێڕنەوەو دەڵێن: نەنە حەلومە وتوویەتی : ئەوە چی بوو تەقەتەقی بەرد کاسی کردین، گوایە ناوی تەق تەق لەو قسەیەی نەنە حەلومەوە هاتووە. لەبارەی مێژووی دروست کردنی پردەکەشەوە وتی: لە ساڵی 1954 لەلایەن کۆمپانیایەکی عەرەبی و بەسەرپەرشتی وەزارەتی ئاوەدانکردنەوەی سەردەمی (مەلیک فەیسەڵ) ی بچووک ڕووپێوێکی ناوچەی تەق تەق دەکەن و دواتر لەلایەن کۆمپانیای (بیتۆن مونیر باو)ی ئەڵمانی بە بڕی 750000 دینار دروست کردنەکەی جێبەجێ دەکات، پردەکە لە دوانزە دینگە پێکهاتووە، و بەچواردە کەوانەی کەمەرەییەوە بەیەکەوە گرێدراوە. لە 111958 وبە ئامادەبوونی: د. فەخری دەباغ مەحمود زیاد ئاغا، عەلی مەولود (یاریدەری بنکەی پۆلیسی کۆیە، هادی ڕەشید چاوشلی قایمقامی کۆیە، شەفیق سابیر کاکە زیاد ئاغا، حاکم بایز ئاغای دزەیی، سوعاد تاڵەبانی (بەڕێوەبەری ناحیەی تەق تەق)، عەبدولمەجید حاجی مەلا تۆفیق مستەفا بەگ، نوێنەری موتەسەریفی کەرکووک، ئەندازیار مەجید عومەر و لە ئاهەنگێکدا پردی تەق تەق دەکرێتەوە. بەزۆری هۆزەکانی شێخ بزێنی و شوان وساڵەیی لێرە نیشتەجێن و لە ساڵانی 1949-1952 دوو خێزانی جوولەکەی لێ بووە،(عەزرە) قەڕاشی بەڕێوەبەری ناحیە بووە و (خواجە برایم)یش بازرگان و کوتاڵ فرۆش بووە، چەندین خانەوادەی بەڕەگەز عەرەبی لێیە وەک: کاکەڕەش، حاجی تەللوب، عەبد جاسم، کە کاریان کەڵەکەوانی بووە، بەکەڵەک و لەزێی بچووکەوە بەروبوومی کشتوکاڵیان بردووە بۆ بەغدا.

تەق تەق. زەوى بەرداویى یا بەردین.[1]

#ئاراس ئیلنجاغی#
2007

نووسین: مەلا ئەبوبەکر تەقتەقی
پیاچوونەوە: شاخەوان عەلی مامۆکی

ئاراس ئيلنجاغی
کێڵگەی نەوتی تەق تەق لەکۆتايی پەنجاکانەوە ڕوپێوی جيولۆجی بۆکراوە تا 2013 نزيکەی 20بيرە نەوت هەڵکەندراوە بەم شێوەیەی لای خوارەوه

:1- گوندی داربەسەر(8)بيری لێ لێدراوە بە ژمارەکانی(3،12،13،14،6،10،17،19)
2-گوندی ئيلنجاغی گەوره(4بيری لێ لێدراوە بە ژمارەکانی(1،2،9،15)
3-گوندی شيواشۆک (5)بيری لێ لێدراوە بە ژمارەکانی(8،5،11،16،18)
4-گوندی مەرزان (2)بيری لێ لێدراوە بە ژمارەکانی(4،7).
خاوەن و ئۆپەرێتەری کێڵگەکە هەردوو کۆمپانيای(گێنێل ئينێرجی تورکی و ئەداکسی سويسری)ين،قوڵترينی بيرەکان 2444مەترەو بەفشاری خۆی نەوتەکەی دێتە سەرەوەو جۆری نەوتەکەی بە پێوەری (ئەمريکان پترۆليۆم ئەندێکس) کە بە(ئەی پی ئای) بەناوبانگە کە ئەم پێوەرە بۆ سووکی و قورسی نەوت لە نێوان (17-52)ە، واتە قورسترين نەوت (17)يە و سوکترينی(52)ە، نەوتی تەق تەق لەو پێوەرەدا(47)ە، کە زۆر نزيکە لە سوکترين نەوتی دونيا، تا ئێستا ئەوەی زانراوە ڕێژەی گازی سروشتی لە کێڵگەکە کەمە و بەهەردوو نوسينگەی تورکيا و جنێڤ و فەرمانبەرانی هەرێم نزيکەی 1500کارمەندی هەیە، بيری (20)هەوڵدەدرێت 5000مەتر قوڵ بکرێت بەمەش ئەگەر سەرکەتوو بێت کەواتە دووچينی نەوت دەدۆزرێتەوە و بەمەش يەدەگەکەی دەگاتە دوو هێندەی يەدەگی ئێستای

ناونیشان: نەوتی تەق تەق یان شەمپانیای ڕەش
ناوی ئامادەکار: #فەرهاد حەمزە محەمەد#

کێڵگەی تەق تەق دەکەوێتە نێوان هەر سێ پارێزگای #هەولێر# و #سلێمانی# و #کەرکووک#، کە لە ساڵانی پەنجاکاندا لەلایەن ئینگلیزەکانەوە نەوتی تێدا دۆزراوەتەوە، لە سەردەمی حکومەتی بەعسیشدا پەرەی پێدراوە و توانراوە سێ بیری تێدا هەڵبکەنن، یەدەگی جێگیری کێڵگەکە لە 500 ملیۆن بەرمیل تێپەرناکات، لە ساڵی 2002 حکومەتی هەرێم لەگەڵ کۆمپانیایەکی بیانیدا کە پسپۆر نەبوون لە بواری دەرهێنانی نەوتدا گرێبەستێکی ئیمزاکرد بۆیە نەیانتوانی بیری تر هەڵبکەن تا ساڵی 2006 کەلەگەڵ دوو کۆمپانیای تری بواری نەوت بوون بە هاوبەش.
گرنگترین تایبەتمەندی لەنەوتی تەق تەقدا ئەوەیە کە سوکە و پاکە بەجۆرێک (Api)ەکەی دەگاتە 48 کە ئەمەبێ وێنەیە لەنەوتی جیهاندا، جگە لەوەش هیچ ڕێژەیەک لە گۆگردی تێدا نییە، هەر ئەمە وایکردووە پسپۆرانی نەوت بە شەمپانیای ڕەش ناوی ببەن.
قەدەری ئەم کێڵگەیە ئەوها بوو کەوتە دەست کەسانێک کەنرخی خۆیان پێنەدا، کاربەدەستانی حکومەتی هەرێم هیچیان لێ نەدەزانی، کۆمپانیا بیانیەکانیش بەدوای قازانجەوە بوون لەبەر هەڵپەی هەردوولا بۆ دەستکەوتنی پارەی زیاتر ئەم کێڵگەیان بەو دەردەبرد کە ئەمرۆ تێیدایە.
ئەم کێڵگەیە دەبوایە لەبەر زۆری بایەخەکەی زانستیانە مامەڵەی لەگەڵدا بکرایە و نەهێڵدرێت دلۆپێکی بەفیرۆبچێت، کەچی ئەو کۆمپانیایانە و کاربەدەستانی هەرێم دەستیان کرد بە دەرهێنانێکی بێ بەزەییانەی نەوت دور لەهەموو پێوەرێکی زانستیانە، لە سەرەتادا بەتەنکەر دەیانگواستەوە بۆ پالاوگەکان، یان بە مەبەستی هەناردەکردن دەیانگەیاندە فیشخاپوورکە ئەمە خۆی لە خۆیدا کارێکی نێگەتیڤانەیە، چونکە گواستنەوەی نەوتی سووک بەتەنکەر پاشان جارێکی تر بەتاڵکردنەوەی دەبێتە هۆی فەوتانی بەشێک لەتوخمە گرنگەکانی.
لە 07-08-2012 بەرپرسانی کێڵگەکە ڕایانگەیاند ڕۆژانە 105 هەزار بەرمیل بەرهەم دەهێنین کە 50 هەزاری تەنکەر دەگوازرێتەوە بۆ خورمەلە 35 هەزاریشی دەنێردرێتە پاڵاوگەی بازیان.
لەنیسانی ساڵی 2015دا کێڵگەکە لە لوتکەی بەرهەم هێنانیدا بوو، کە ڕۆژانە 145 هەزار بەرمیل بوو، لەوەبەدوا بەهۆی سەرکەوتنی ئاوەوە ڕووی لەدابەزین کرد تالەرۆژگاری ئیستاماندا لە 8 هەزار بەرمیلی ڕۆژانە تێپەڕ نەکات، بۆ مێژوو دەیلێم ئەوەی دەرهەق بەم کێڵگەیە کرا تاوانێک بوو دەرهەق بە سامانی ژێر زەوی ئەم هەرێمە، چونکە هەرگیز ناکرێ لەکێڵگەیەکی ئاوا بچوک ئەو بەرهەمە زۆرەی لێدەربکرێت.
گومانی تیدا نییە لەهەموو سەردەم و شوێنێکدا خەڵکانی خەمخۆر هەیە، لە ساڵی 2005 ئەوکاتەی محەمەد بەحر ئەلعلوم وەزیری نەوت بووچەند ئەندازیارێکی لێهاتوو ئەوانەی نرخی نەوتی تەق تەقیان دەزانی داوایان لە وەزیری ناوبراو کردکە پاڵاوگەیەک نزیک کێلگەکە دابمەزرێنرێت بەجۆرێک دیزاین کرابێت کە بەنەوتی سووک کاربکات، ئەوەبوو ڕەزامەندی لەسەر درا بە تێچووی 700ملیۆن دۆلار لەماوەی سێ ساڵدا تەواو ببێت، کەلەتوانایدا بو ڕۆژانە 70هەزار بەرمیل نەوت بپالێویت، هەموو بەروبومە نەوتیەکانیشی بەرهەم دەهێنا، بەڵام بە گۆرانی وەزیر و هاتنی شەهرستانی داوایان لەهەرێم کرد هەموو پشتیوانییەکیان دەکەن بەو مەرجەی هەرێم لە بودجەی لەسەدا 17ی خۆی تەواوی بکات، حکومەتی هەرێمیش ئامادە نەبوو هیچ پارەیەک خەرج بکات و سەرئەنجام بە زیانی خەڵک شکایەوە، ئەگەر ئەو پاڵاوگەیە بنیات بنرایە ئێستا نە هەرێم وەها بێ بەنزین دەبوو نە کێڵگە ش وەها زوو پەکی دەکەوت. [1]

ناونیشانی بابەت: کاریگەرى یەکە جیۆمۆرفیەکان لەسەر جیاوازی شوێنی ڕووبەرە شیاوەکان بۆ کشتوکاڵ لە شارەدێى تەق تەق
لێکۆڵەر: نالی جەواد حەمەد
گۆڤاری #زانکۆی کۆیە#؛ ژمارە 43؛ (2017).[1]
=KTML_Link_External_Begin=https://www.kurdipedia.org/docviewer.aspx?id=553968&document=0001.PDF=KTML_Link_External_Between=کلیک بکە بۆ خوێندنەوەی کاریگەرى یەکە جیۆمۆرفیەکان لەسەر جیاوازی شوێنی ڕووبەرە شیاوەکان بۆ کشتوکاڵ لە شارەدێى تەق تەق=KTML_Link_External_End=