شوێنی گیرانی وێنە: #هەولێر#
ساڵی گیرانی وێنەکە: 1994
کەسایەتییەکانی ناو وێنەکە: #بەختیار عەلی#، #فەرهاد پیرباڵ# و #شێرزاد حەسەن#
ناوی وێنەگر: نەناسراو[1]

بەرهەمێکی نوێی شێرزاد حەسەن بڵاودەبێتەوە
15.07.2023
لە یادی 100 ساڵەی پەیاننامەی لۆزان، بەرهەمێکی نوێی نووسەری بەناوبانگ شێرزاد حەسەن بە زمانی ئەڵمانی بڵاودەبێتەوە.
بەرهەمەکەی شێرزاد حەسەن، کوورتە چیرۆکێکە لەژێر ناونیشانی لۆزان و لە دەزگای کلینگنبێرگی نەمساوی لە ڕێکەوتی 24ی تەمموزی 2023 چاپ و بڵاودەکرێتەوە.
کوورتە چیرۆکەکە لە وەرگێڕانی ڕاوێژ سەلیم و ڕەفایل ئوەڤایدەر-ە. ئەم بەرهەمە چەند وتارێک و چاوپێکەوتنیش لە خۆدەگرێت.
دیزاینی بەرگی پەڕتووکەکە تابلۆیەکی هونەرمەند سامان ئەحمەد کەریم دارتاشە و دەتوانرێت پەڕتووکەکە ڕاستەوخۆ لەلایەن پەڕتووکخانەکانی ئەڵمانیا و سویسرا و نەمساوە یان بە ئۆنڵاین داوابکرێت.[1]

[1]

ناونیشانی پەڕتووک: تەکنیک لە کۆمەڵە چیرۆکی (#گوڵی ڕەش#)ی #شێرزاد حەسەن# دا
ناوی نووسەر: سنور قادر فەرەج
بە سەرپەرشتی: پ.ی.د. تاهیر محەمەد عەلی
ساڵی چاپ: 2012
[1]

نوسینی: کاوە جەلال

ناونیشانی بابەت: چەند سەرنجێک لەسەر پەڕتووکی کارگەکانی تابووتی #شێرزاد حەسەن#
ئامادەکردن و نووسین: مەحمود چاوەش

پەڕتووکی #کارگەکانی تابووت#، کە ڕەنج و کاری هزری چەندین ساڵەی نووسەر شێرزاد حەسەنە، سەرنجدانێکی قووڵ و ناوەرۆکێکی ڕۆحی بەرفراوانە لەسەر کۆمەڵگەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوین بەتایبەتیی و کۆمەڵگەکانی تری جیهان بەگشتی. بابەتەکە ئازاری دەروونی و پیشخواردنەوەی نووسەرە لەمەر دیاردە کۆمەڵایەتی و سیاسییەکانی کۆمەڵگەیەک، کە تیایدا ساکارترین مافە سرووشتییەکانی مرۆڤ خراونەتە زبڵدانی مێژویەکی دووبارەبووە وە و بە قەولی خۆی خەڕەکئاسا. نووسەر توڕە و دڵشکاو و نائومێدە لە کۆمەڵگەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوین، کە مرۆڤی مەرگدۆست و کۆیلە و خەسێندراو بەرهەمدێنن. پەڕتووکەکە هەوڵیداوە لە ڕوانگەیەکی سۆسیۆ-پسیکۆلۆژییەوە شیکارێکی ئەو کۆمەڵگەنە بکات، کە تیایاندا مرۆڤەکانیان بەو شێوەیە تێکشکێنراو و لاوازکراون. بەڵام تێڕوانینەکانی نووسەر هەندێجار بابەتیانە هەڵنەهێنجراون، هۆی ئەمەش زۆرجار نەگەڕانە بە دوای سەرچاوە زانستییەکان و کەمی زانیاری لەمەڕ هەبوونی ئەو سەرچاوانەوە.
نووسەر هەندێ لایەنی دەروونی تاکەکان دەبەستێتەوە بە تێزەکانی سیگمۆند فرۆید دەربارەی شعور و ناشعور\هەستی (نەستی) دەرەوە و ناوەوە، هەروەها بە بەرزە-منەوە، کە ئارەزووەکانی مرۆڤیان تێدا بەرجەستە ئەکرێت. بەڵام تەنیا یەک سەرچاوەی ئەم بەڵگانە لە پەڕتووکەکەدا دەستنیشان نەکراون، کە کارێکی گەلەک پڕ هیلاکی و بێزارهێنەرن. ئەمە بەمانای ئەوە نایەت، کە نووسەر بەشوێن برینەکانی ئەو کۆمەڵگەیانادا نەگەڕاوە و دەستنیشانی نەکردوون، بەڵکوو ئەڵتەرناتیڤێکی بۆ چارەسەری برینەکانی دانەناوە. ڕەنگە ئەو تەنیا بییەوێت کێشەکان ڕەخنەییانە فەزح بکات. نووسەر باسی کۆمەڵگەیەکی مەرگدۆست و کۆلێکتیڤئاسا دەکات، تێزی نووسینەکەش بەمەرگئاسایی و بەو میانەدا هەنگاو دەنێت و ئەلتەڕناتیڤێکی بۆ نەدۆزراوەتەوە. بۆ زیاتر ڕوونبوونەوەی ستایلی نووسینەکە پێم باشە بەم شێوەیەی خوارەوە شیکار بکرێن.
بەشی یەکەم
لەنێوان ستایلی ئەدەبی و زانستیدا:
مرۆڤ ئەو گیاندارەی کە نازانێت بژی، ئەمە تێڕوانینی شێرزاد حەسەنە لەسەر مرۆڤ، ئیتر لە هەرشوێنێکی ئەم جیهانەدا بێت. نووسەر هەوڵیداوە ئەو جیاوازییە سۆسیۆکولتورییانەی، کە لەنێوان ڕۆژهەڵات و ڕۆژاوادا بەرجەستەن، وەکوو فاکتێکی مێژوویی و کولتوری دەستنیشانیان بکات. هەوڵیداوە ڕوونیبکاتەوە، کە بۆچی مرۆڤەکانی ئەوروپا ئازادترن، تاکڕەوایەتی وەکوو مافێکی سرووشتی خۆیان دەبینن و لای ئێمەش مێگەلپەرست و مەرگدۆست و ئازادییەکانی تاک بەهایان نییە. بۆ ڕوونکردنەوەی ئەماناش نووسەر هەوڵیداوە ئەم دیاردەیە بەپێوەری چەند بنەمایەکی مێژویی، سۆسیۆکولتوری و دەروونناسی شیکار بکات. بە بیروڕای من لێرەدا نووسەر هەنگاو دەنێتە لایەنە زانستییەکانەوە، زانستی کۆمەڵایەتی (سۆسیۆلۆجی) ، دەروونناسی (پسیشۆلۆگی) ، پەروەردەناسی (پێداگۆگی) ، هەروەک ڕامیاریناسی (پۆلیتۆلۆگی) . ئەمەش کاری نووسینی پەڕتووکێکی لەم جۆرە ئاسان ناکات، لێ بۆ هەر ئارگومێنتێکی زانستی نووسەر پێویستی بە بنەما و سەرچاوە زانستییەکان دەبێت. لە تەواوی ئارگومێنتەکاندا بنەما و سەرچاوە زانستییەکان بەدیناکەین، یان زۆر بەکەمی دەستنیشانکراون، کە بەداخەوە لە نرخاندنە زانستییەکەی ئەم پەڕتووکە کەمدەکاتەوە.
پەڕتووکی کارگەی تابووتەکان سەرنجێکی ڕەخنەگرانەی کۆمەڵایەتییە بە پلەی یەکەم دژی کۆمەڵگەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، کە نووسەر بە تاریکهەڵاتی ناوەڕاست یان ڕەشهەڵاتی ناوەڕاست ناوزەندی دەکات. لەکاتی خوێندنەوەی پەڕتووکەکەدا بەڕوونی بۆمان دەردەکەوێت، کە نووسەر زیاتر تێکستێکی ئەدەبی و بە ستایلێکی چیرۆکنووسی یان ڕۆماننووسی بەکارهێناوە، نەک ستایلێکی زانستی، کە لە هەندێ بەڵگە زانستییەکاندا بنەمای زانستی دەخوازێت. نووسەر هەوڵیداوە بنەما زانستییەکان ڕوونبکاتەوە، بەڵام سەرچاوە زانستییەکان لە زۆربەی تێکستەکاندا دیاری نەکراون. کارەکە زیاتر بابەتێکی سۆسیۆکولتورییە، لەسەر بنەمای زانستەکانی تر، کە لێرەدا ناویانهێنراوە. بێگومان مامۆستا شێرزاد زیاتر چیرۆکنووس و ڕۆماننووسە و چەندین کاری ئەدەبی و ڕۆمان و کوورتەچیرۆکی نووسیوە، دیارە ئەو پەنچە و پێنووسەی لە نووسینەوەی ئەم کارەیدا بەکاری هێناوە، بەڕوونی دەست و پەنجەی ڕۆماننووس یان چیرۆکنووسێکە. ئەمەش مافێکی سرووشتی نووسەر خۆیەتی. نووسەر هەوڵیداوە هاوسەنگییەک (بەڵانسێک) لەنێوان تێکستە ئەدەبی و شیکارە زانستییەکاندا بکات، بەڵام بە بیروڕای من ستایلەکە تێکەڵەیەکە لە هەردووکیان.
خاڵبەندی:
ڕەنگە لە ستایلی نووسینەوەی چیرۆک یان ڕۆمان یان زۆر بەرهەمی ئەدەبیدا خاڵبەندی دەورێکی ئەوتۆ نەبینێت، ئاخر فەنتازتای بیر و هەستی ناوەوەی نووسەر بێسنوور دەمێننەوە. بەڵام کاتێک باس لە نووسینەوەی بابەتێکی زانستی دەکەین، دەبێت گەلەک ئاگاداری لایەنی خاڵبەندی بین. بەرهەمە ئەدەبییەکان جۆرێک لە فەنتازیا و تەوس و لێکچونی جیاجیا لە خۆ دەگرن، کە خاڵبەندی دەوری زۆر گرنگیان تێدا نابینن. خاڵبەندی لە کارێکی زانستیدا دەستنیشانکەری پنتی ئارگومێنتەکانن، هەر لەبەر ئەوەشە دانانی خاڵ لە ڕستەکاندا زۆر گرنگن. خاڵبەندی پێمان دەڵێت سەرەتا و کۆتایی ڕستەیەک چیمان ئاڕاستە دەکات، بەڵام لە ستایلی نووسینی ئەم پەڕتووکەدا خاڵبەندی زۆر بەلاوە نراوە. نووسەر لە لاپەڕە 72ی پەڕتووکەکەدا بەم شێوەیە دانووستانی کاری خاڵبەندی ئەکات:مەحاڵە بتوانم ڕێز لە خاڵبەندی بگرم، ئەو داڕسکان و داڕژران و داڕووخانە وەها کوشندەیە کە من گەمارۆ دەدات لە قۆناغی هاوار و زریکەدا بژیم و فریای خاڵبەندییەکی باو و ئەکادیمییانە نەکەوم، چونکە خوێن و فرمێسک و ئارەقە بۆ خۆیان زمانن. بەڵام بە ڕای من خوێنەر لەکاتی خوێندنەوەی پەڕتووکەکەدا تووشی جۆرێک هیلاکی دەبێت، چونکە ماناکان شاراوە دەبن و خوێنەریش نازانێت مەبەستی نووسەر چییە. نووسینێک، کە باس لە زانستەکان بکات و بەڵگەی زانستی بخوازێت، دەبێ ڕستەکانی زۆر شەفاف و ڕوون بن. ئەرکی کاری زانستی ئاسانکارییە نەک گرانکاری. نووسەر لە شیکاری بابەتەکاندا وشەی تێڕمان بۆ سەرنجەکانی ئەم پەڕتووکە بەکاردەهێنێت. ئەگەر وشەکە بەو مانایە بەکارهێنراوە، کە لە دەرگای زانستەکانی تر بدات، ئەوە بێگومان خاڵبەندی زۆر گرنگە.
دووبارەبوونەوە:
سیستەمێکی پەروەردەیی داڕماو و کۆن و خەڕەکئاسا بوونەتە هۆکاری داڕمانێکی ئەخلاقی و کەسی، کە کۆمەڵگەکانی ئێمەی تووشی چەندین کارەسات و داڕمانی کۆمەڵایەتی و سیاسی و ئەخلاقی کردووە. مرۆڤی تێکشکاو و مەرگدۆست و مێگەلپەرست کاڵای ئەو کارگانەن، کە لە لەدایکبوونیانەوە تاکوو مردن خۆ لەنێو تابوتەکانیان دەنێن و دەمێننەوە. سەرئەنجامی کاریگەرییەکانی ئەم جۆرە لە پێداگۆگی دەبنە ئەنجامگەیاندنی جەنگەکان و بەکارهێنانی زەبروزەنگ. ئەمە جەوهەر و ناوەرۆکی بەشە سەرەتاییەکانی ئەم پەڕتووکەن. نووسەر ئەم تێزە لە زۆر شوێن و بەشەکانی پەڕتووکەکەدا دووبارە دەکاتەوە. ڕەنگە نووسەر هێندە داخلەدڵ و برینداری ئەو هەموو دیاردە ناشرینانەی کۆمەڵگەی ڕۆژهەڵاتی و بەتایبەتیی کوردی بێت، کە ڕستەکان دووبارە و چەندبارە بکاتەوە. بەڵام ئەم دووبارەبوونەوەیەش خوێنەر هیلاک دەکات و لە کۆنتێکست و فۆرمی کاری زانستی بێبەرییان بکات. ڕستەی درێژ و پنتی بێکۆتایی لە ستایلی زۆر نووسینی تازەدا، بە تایبەتیی زانستییەکاندا، بەسەرچووە. ڕەنگە دیاردەی دووبارە و سێبارە بوونەوە تەرز و شێوازێکی کۆمۆنیکاسیۆن بێت لە کۆمەڵگەکانی ئێمەدا.
دەستنیشانکردنی سەرچاوەکانی کارەکە:
بەداخەوە لە ناوهێنانی کەسەکانی ناو بابەتەکاندا سەرچاوە و زانیارییەکان ونن، بۆ نموونە کاتێک نووسەر باسی میشێل فۆکوی فەیلەسوف و کۆمەڵناس دەکات، ئەوا دەستنیشانی هیچ سەرچاوەیەکی ئەم فەیلەسوفە فەڕەنسیە ناکات. لەم بارەیەوە خوێنەر دەبێت خۆی بەشوێن سەرچاوەکاندا بگەڕێ. ڕەنگە هەندێجار خوێنەر پێویست بکات یان ئازابێت، خۆی بەشوێن هەندێ سەرچاوەدا بگەڕێت، بەڵام نەک بەشوێن هەموو سەرچاوەیەکدا. گەلێک لە نووسەران و فەیلەسوفەکان و زانستوانەکانی جیهان لەم پەڕتووکەدا باس کراون، بەبێ ئەوەی سەرچاوە زانستییەکان ناوزەند بکرێن. دیارە لە نووسینێکی ئەوهادا کە باس لە زانستەکان دەکرێت، سەرچاوە زانستییەکان نابێت بێبەش بن لە نووسینەکەدا، بەتایبەتیی خوێنەوارانی کورد لە وڵات، کە ڕەنگە زۆر شارەزایی و زانیاریان لەسەر تێکست و سەرچاوە ئەوروپییەکان بە زمانی ئەوروپی نەبێت.
جیاوازییەکانی نێوان ڕۆژهەڵات و ڕۆژاوا:
نووسەر وەک باس کرا ڕۆژهەڵات بە تاریکستان و تاریکهەڵات، مرۆڤەکانی بە مەرگدۆست و مێگەلپەرست، دەزگاکانی بە خەڕەکەشکاو و ئامێرئاسا، پەروەردەکەی بە خەڕەکەی ئاش و بەسەرچو و کۆنەپاتاڵ ناودەبات. بۆیە کۆمەڵگەیەکی پڕتاریکی و قەدەرهێنەرانە بەئەنجام دەهێنێت. زانیارییەکانی دووبارە و سێبارەن تاکوو دەگاتە بەرزترین جێگەی زانستی کە زانکۆکانە. سیاسییەکانی ملهوڕ و گەندەڵ، نادیموکرات و خۆبەرەپێش و شاگردەکانیشیان ماستاوچی و گوێڕایەڵی گەورەکانیانن. لە کۆمەڵگەیەکی ئەوتۆدا مرۆڤی بێهێز و کەمئیلهام درووست دەبێت.
ڕۆژاوا خاوەنی ڕێنیسانس و شۆڕشی تەکنەلۆجیایە، مرۆڤەکانی ئازادتر و ئازادی تاکەکەس (ئیندیڤیدوالێتی / ئیندیڤیدوالیزم) پارێزراوە. سیاسەت شەفاف و دەزگاکانی دەوڵەت دابەشکراون، ژنان لە هەموو بوارەکانی ژیاندا بەشدارن، پەروەردەش جێگەی دانووستان و لە پەرەسەندندایە. لێرەش مرۆڤی گوێڕایەڵ و ملهوڕ هەنە، بەڵام بە ڕێژەیەکی کەمتر لە کۆمەڵگەکانی ڕۆژهەڵاتدا.
ئەم لێچواندنانە لەنێوان ڕۆژهەڵات و ڕۆژاوا بە ڕای من بەوردی دەستنیشان نەکراون، چونکە زۆر لایەن و بواری تر هەن، کە دەبێت قووڵتر و زانستیانەتر شیکاریان بکەین. دیارە لە هەردوو جیهانەکەدا دیاردەی کۆمەڵایەتی و سیاسی و کەسی هەن، کە سەرنجی ڕەخنە و تێبینین. سەرەڕای ئەوە نووسەر زۆر بەوردی و کارامە باسی ئەو کەسانە دەکات، کە لە کۆمەڵگەکانی ڕۆژهەڵاتدا بە مرۆڤی نائاسایی و سەرکێش و ڕەخنەگر ناو دەبرێن، ئەمانەش بریتین لە نووسەر و ڕۆژنامەوان و فەیلەسوف و هونەرمەندان و ڕۆشنبیران. بە داخەوە ئەم بارە تاکوو ئێستاش ڕاستییەکی ڕوون و ئاشکرایە، ڕۆژهەڵات بیر و هزر کوژە. دیارە کۆمەڵگەکانی ئەوروپاش بە چەندین قەیران و تەنگهەڵچنین و ئاڵۆزی مێژوویی جۆراوجۆردا تێپەڕیون و تێدەپەڕن، ئەو هەموو نووسین و کۆمێنتە ڕەخنەییانەی لەلایەن نووسەرە ئەوروپیەکانەوە لە سەدەکانی ڕابردوودا بەڵگەن بۆ ناهەمواریی باری کۆمەڵایەتی و کەسیی مرۆڤی ئەوروپی.
لایەنی ڕۆحی و ناخ لە نووسینەکەدا
ئازاری دەروونیی نووسەر بە پەنچەی دەستەکانییەوە دیارن، تووڕە و ماندووی ڕێگەیەکی پڕ دڕکاوین، پەستە لە کۆمەڵگەیەکی دژەمۆدێرن، مرۆڤەکانی لە دووبارەبوونەوەیەکی بەردەوامدان. ئەمە هەستی نووسەری گەلێک بریندارکردووە. ئەم لایەنە ڕۆحییە، هەژانی دەروونە، بارێکی سایکۆلۆژی سەخت دێنێتە گۆڕێ، بۆیە نووسەر لە تەواوی نووسینەکەیدا تووڕە و ماندوبوونی ناوەوەی ڕۆحی پەخشاندەکات، ئازارەکانی کۆمەڵگەیەک، کە نووسەر ڕۆژانە بە هەستێکی مرۆڤدۆستانە وە دەیاننۆشێت و ئازاری ناوەوەی دەدەن. دیارە نووسەرێکی هۆشمەند و هەستیار و بەرپرسیاری وەک شێرزاد حەسەنیش بێبەرینابێت لەم ئازارانە.
ژیاندۆستی و مەرگدۆستی
بابەتی ژیان و مەرگ لە زۆرینەی ئەدەبیاتی جیهاندا ئاوێتەکراون، بە جۆراوجۆر توێژێنراون و مامەڵەیان لەمەڕدا کراوە. مەرگ وەکوو کۆتایی، کە دەبێتە سەرەتایەک بۆ زیندەوەرانی تر. لە تەواوی پەڕتووکی کارگەکانی تابووتدا هەست بە جۆرێک مەیل و لادانێکی ڕۆشن بەئاڕاستەی مەرگدۆستیدا دەکەین. نووسەر لەو باوەڕەدایە، کە لە کۆمەڵگەکانی ڕۆژهەڵاتدا مرۆڤ لە مردنێکی ئەبەدیدایە، هەر لە لەدایکبوونەوە تاکوو کۆتایی ژیانی. هەڵبەتە ئەم ئاڕاستەیە لە بیرکردنەوە لە ناوەرۆکی کۆمەڵگەکان خۆیانەوە هەڵهێنجراون، کە ڕۆژانە لە جەنگێکی بەردەوام و نامرۆڤدۆستانەدا نوقمکراون. نووسەر پێیوایە، کە منداڵ دوای لەدایکبوونی بە تونێلێکی ڕەشدا دەبرێت و لە کۆتایی تونێلەکەشدا تابووتێک چاوەڕوانێتی، واتە منداڵەکان هەر لە دوای لەدایکبوونیانەوە دەبنە کۆیلە و قوربانی ترادیسیۆنێک، کە لەنێو خانەکانی کۆماڵگەدا لەقاڵب دەدرێن. دیارە ئەم لەقاڵبدانە لە زۆربەی کۆماڵگەکاندا، بەتایبەتیی لە کۆمەڵگەی ئێمەدا، بەسەر سیستەمی پێداگۆگیدا زاڵە. ئەم جۆرە دید و تێڕوانینە لەدایکبوون و سەرهەڵدانی عەبەسییەتێکە، کە سەرهەڵدانی ماتەمینیە لە کۆمەڵگەکانی ئێمەدا.
سەرهەڵدانی فەلسەفەی عەبەسییەت لە ئەوروپا لە سەدەی پێشودا، بەتایبەتیی لە فەرەنسا، کە ژان پۆل سارتر، ئەلبێرت کامۆ، سیمۆن دیبڤوا و گابرێل مارسێل هەڵگر و باوەڕپێهێنراوی بوون، نموونەی دژەکاردانەوەی ئەو جەنگە وێرانکاریانە بوون، کە لە ئەوروپا بەرپاکراون. هەڵبەتە دەتوانرێت نووسەری ئەم پەڕتووکەش بە هەندێک لەم نووسەرانە بچوێنرێت، کە ئاوێنەی ڕۆژهەڵاتمان، بە قەولی خۆی بە ڕەشهەڵاتی پێشان دەدات. نووسەر هیلاکی و ماندووبوونێکی یەکجار زۆری پێوە دیارە، نوکی پێنووسەکەی دەلەرزێت، کاتێک باسی ئەو دەڤەرەمان بۆ دەگێڕێتەوە، چوون تاڵی و زەخنەخ بە قوڕگیدا کراوە. لێ پرسیارەکە لێرەدا ئەوەیە، کە ئایا ژیان بە مانای مردنە؟ یان ژیان ڕاستەوخۆ دەچوێنرێت بە مەرگ؟ بۆ وەڵامی ئەم پرسیارانە نموونەی مێژویی زۆرن، کە لێرەدا دەستنیشانی بیر و هزری هانا ئاڕێنت* دەهێنمەوە بە نموونە.
ئەم ژنە فەیلەسوفە ئەڵمانی ئەمەریکیە، کە خۆی زیاتر بە توێژەرەوەناسێک دەبینێت، سەرەڕای کارەساتەکانی جەنگی جیهانی دووەم و خۆیشی وەک ژنێکی یەهودی، گەشبین سەیری ژیانی کردووە، سەرەڕای ئەو هەموو تاڵییەی لە ژیانی وەکوو ژنە یەهودییەک بەسەر بردووە. لە هەموو نووسینەکانیدا دژی فاشیستی و هۆڵۆکۆست و ڕژێمەکەی هێتلەر وەستاوەتەوە، بەڵام سیستەمی پلوڕالیستی بە تەنیا جێگر و ئەڵتەرناتیڤێک دەزانێت بۆ ژیانێکی هەمەلایەنی و جۆرەکان. ئاڕێنت کەسێکی ژیندۆست مایەوە، سەرەڕای ئەو هەموو کارەساتانەی، کە بەسەر یەهودییەکاندا هاتوون، بۆیە دژی هەموو جۆرێکی تۆتالیتاریزم بووە لە جیهاندا. ئەو مرۆ هەر لە لەدایکبوونییەوە بە کەسێکی جیاواز و داهێنەر پێناسە دەکات، بۆیە دژی تاکی ئەبستراکت (مجرد) بووە. بیرکردنەوەکانی لەسەر بناغەی لەدایکبوونەوە، نەک لەسەر مردنەوە هەڵهێنجراون. ئەو هەر پێیوابووە، کە بەتەنیا ژیانی پێکەوەیی لەگەڵ مرڤەکانی تردا کۆمەڵگەیەکی پلوڕال و هەمەجۆر بەرهەم دێنێت، کە بەهۆیەوە سەرەتایەک، کە بە سەرەتای دەستپێکردنەوەیەکی نوێ ناوزەد دەکات، لەم پەیوەندییەدا مەرجداری دەکات بە چالاکییەکانی مرۆڤ خۆیەوە. ئاڕنێت ئەم کۆمپلێکسە دەبەستێتەوە بە کارکردن، بەرهەمهێنان و مامەڵەکردنەوە لەتەک یەکتردا. کۆمەڵگەکانی ئێمەش هەر لە ئەنجامدا دەبێت بە سەرەتایەکی ئاڕنێتیدا بڕوات، کۆمەڵگەیەکی دیموکراتی، کە عەقلانییەتی کۆمەڵایەتی سەروەرە و ئەنجوومەنەکانی شارەوانی بە شێوەیەکی دیموکراتی ناهەڕەمی لەلایەن نوێنەرانی خەڵکەوە دابەشکرابێتن. دیارە من لێرەدا نامەوێت شێرزاد حەسەن بە هانا ئارێنت بچوێنم، بەڵکوو دوو تێڕوانینی جیاواز بۆ دیاردەکانی کۆمەڵ دیاری دەکەم. شێرزاد حەسەن ڕووناکییەک نابینێت، کە لە ئێستا و لەم دەڤەرەی ئێمەدا ڕووناکییەک ببەخشێت و هیوایەک، ئەگەر کەمیش بێت، بداتە نەوەکانی داهاتومان.
لە کۆتایی ئەم بەشەدا گرنگە دەستنیشانی ئەوە بکرێت، کە نووسەری ئەم پەڕتووکە نەترسانە برینی کۆمەڵگەیەکمان بۆ هەڵدەداتەوە، کە لێوانلێو بریندارە بەهۆی سیستەمێکی هەڕەمی سەپێنراو، پەروەردەیەکی کۆن و پاتاڵ، نوقوم بوو لە بەناو دینداری سیاسیی ڕادیکاڵ، باوک و دایکانێک، کە کۆپی منداڵ و وەچەکانیان دەکەن. کۆمەڵگەی ئێمە زیاتر پێویستی بەم جۆرە ڕەخنە و بیر و بۆچونە هزریانە هەیە، وەک پەندێکی کوردی دەبێژێت: ئەو کەسەی دەتهێنێتە گریان، دڵسۆزتە.
* هانا ئارێنت توێژەرەوەناس/فەیلەسوف و کۆمەڵناسی ئەڵمانی، ساڵی 1906 لە شاری هانۆڤەر لەدایکبووە و لە ساڵی 1975 لە شاری نیۆرک کۆچی دوایی کردووە. [1]
=KTML_Bold=ئەم بابەتە بە ڕێنووسی سەرچاوەی ئاماژەپێکراو نووسراوە کوردیپێدیا دەستکاری ڕێنووسی نەکردووە=KTML_End=

سێیانەی ئایین و ژن و مەرگدۆستیی لە ڕۆمانی (#دواهەمین شەوی دابەزینی عیسا# ) ی #شێرزاد حەسەن# لە ڕوانگەی تیۆرى ڕەخنەی کولتوورییەوە
لێکۆڵەران: 1. کارزان موحسین قادر، 2. سەمیر ئەحمەد ئیبراهیم
#گۆڤاری ئەکادیمیای کوردی# ، ژمارە 57 (2023). [1]
=KTML_Link_External_Begin=https://www.kurdipedia.org/docviewer.aspx?id=564339&document=0001.PDF=KTML_Link_External_Between=کلیک بکە بۆ خوێندنەوەی سێیانەی ئایین و ژن و مەرگدۆستیی لە ڕۆمانی (دواشەوی دابەزینی عیسا) ی شێرزاد حەسەن لە ڕوانگەی تیۆرى ڕەخنەی کولتوورییەوە=KTML_Link_External_End=

ناڤ: شێرزاد
ناڤێ بابێ: حەسەن
ساڵا ژ دایکبوونێ: 1951ز ئان 1952ز
جهێ ژ دایکبوونێ: تاخا خانەقا - هەولێر
$ژیاننامە$
شێرزاد حەسەن نڤیسکار و وەرگێڕێ کورد، ژ دایکبوویێ ساڵا 1951ز ئان 1952ز ل تاخا خانەقایا #هەولێر#ا باشوورێ کوردستانێ یە. ساڵا ژدایکبوونا وی ب درستی نەدیارە. دایک و بابێ وی ل سەر ڤێ چەندێ چ جارا هەڤدەنگ نەبوونە، یەک ژ وان دگۆت دەمێ «شێرۆ» ژ دایکبووی هێژ «جوو» ژ هەولێرێ نەچۆبوون، یەک ژ وان سەر وێ باوەڕیێ بوو کو د وێ ساڵێ «جوو» ل هەولێرێ چوو بوون. لەو ساڵا ژدایکبوونا وی یان 1951 ە ئان 1952.
چار ساڵێن قویناغا سەرەتاییا خواندنێ ل باژێرێ #ڕەواندز#ێ، ل قوتابخانەیا «پاشای گەورە» خواندییە، پاشێ پۆلا شەشا سەرەتایی ل هەولێرێ، ل قوتابخانەیا «ئیبن خەلەکان» خواندییە و داویا خواندنا خوە حەتا قویناغا زانکۆیێ هەر ل هەولێرێ تمام کرییە. شێرزاد حەسەنی باوەڕنامەیا بەکالۆریۆسێ ل زمان و وێژەیا ئینگلیزی ل زانکۆیا #بەغداد#ێ ل ساڵا 1975 - 1974 وەرگرتییە. ل ئابا 1977 ل ئامادەییا پێشەسازیا کارەبا و ئەلکترۆنا سلێمانیێ هاتییە دامەزراندن. پاشێ ل دوماهیکا ساڵا 1978 هاتییە ڤەگوهاستن ژ بۆ ئامادەییا بازرگانیا تێکەلا سلێمانیێ. شێرزاد حەسەن ل ساڵا 1994 حەتا حوزەیرانا 1997 ل ڕێکخراوەک تایبەت سەر ب بەریتانیایێ ب ناڤێ MGA کار کرییە و هەروەسا ل بەشێ پەروەردە و ڕاگەهاندنێدا بۆ هەیامێ2 ساڵان سەرنڤیسەرێ گۆڤارا «ئاوات»‌ و «هێڤی» بوو کو ژ ئالیێ ڕێکخراوێ دهات بەلاڤ کرن، کو تایبەت ژ بۆ زارۆک و قوتابیان بوو. ئارمانجا وێ ئاگەهدارکرنا زارۆکان بوو ژ مەترسیێن مین و بۆمبەیان.

ل هاڤینیا 1997 بۆ هەیامێ 10 هەیڤان ل باژارێ تامپێری ل فینلەندایێ پەنابەر بوویە، پاشێ ل بهارا 1998 ڤەدگەریتە کوردستانێ. هەر د وی ساڵێدا ژ ئالیێ «Pen Club» ا جیهانی ژ بۆ دیدارەک ئەدەبی دهێتە بانگهێشت کرن و ب باسەک ئەدەبی بەشدارێ وێ کۆنفرانسێ دبیت. شێرزاد حەسەن ل هەمبەری هەمژارەکە بەرچاڤ ژ نڤیسکارێن ناڤدارێن ڕۆژهەڵاتی و ڕۆژئاوایی سمینارەکە ئەدەبی پێشکەش دکەت ب ناڤێ «زمان و کەسایەتیا نڤیسکاری».
ساڵا 1998 ل ڕێکخراوا «UNESCO» دەست ب کار دبیت حەتا هاتنا ئەمریکایێ ل ساڵا 2003. کارێ سەرەکەیێ ڤی د وێ سازیێ دا چێکرنا پەیوەندیێ ژ بۆ هەڤکاریا دەزگەهێن پەروەردەیێن کوردستان و قویناغا خواندنا باڵا بوو، هەروەسا ئەندامێ چالاکێ پرۆگرامان ژیک بوویە.
ل هاڤینا ساڵا 2003 حەتا هاڤینا 2007 وەک سەرپەرەشتیارێ پسپۆر کار کرییە. ل ئەیلوولا 2007 حەتا نها هاتییە تەکلیف کرن ژ بۆ ڕاپەڕاندنا کاروبارێ ڕاگەهاندن و ل دیڤ چوونا ئاریشە و گرفتێن پەروەردەیا پارێزگەهێ سلێمانیێ. هەر د هاڤینا ساڵا 2007 بەشدارێ فیستیڤاڵا هاڤینەیا ئەدەبیا «ئەدنبرە - Bookcase» دکەت ل وڵاتێ سکۆتلەندایێ.
شێرزاد حەسەن ژ بلی هەمی خزمەتێن خوە د بیست ساڵێن بووریدا ل بوارێ بەرگری کرن ژ مافێ زارۆکان، ژنان و پەروەردە و پاراستنا ژینگەهێ د گەلەک سمینار و کۆڕ و کۆبوونەوەیێن گرنگ بەشداری کرییە و ب ئەرکێن جۆر ب جۆر ڕابوویە.

$بەشەک ژ بەرهەمێن وەرگێڕانکری$
هەلبەست:
«قەلەڕەش و زەنگەکان» گولبژێرەک ژ هەلبەستێن بیهانی
«باڵەکانی فریشتە» کۆمەڵە هەلبەست
«دوو ژن و دوو پیاو» کۆمەڵە هەلبەست
وتار
لە ستایشی ئەدەبدا کۆمەڵەوتار
«جەنگاوەری ڕۆشنایی» ژ نڤیسینا پاولۆ کۆئیلیۆ
حەقتە بزانی؟ کۆمەڵەوتار نڤیسینا ژان پۆل مارتۆز
دەروونناسی
«چۆن دەبیت بە باشترین ھاوڕێی خۆت»
«تۆ بەسەر خۆتدا زاڵیت؟» ژ نڤیسینا وێندی گرانت
چیرۆک
«گەنجە ئازاکەی سەر جۆلانەکە» ھەڵبژاردەیەک ژ چیرۆکێن بیهانی
«یادگارەکانی قەڵەڕەشێک» کۆمەڵەچیرۆک
«فرمێسکەکانی کوکوختی» کۆمەڵەچیرۆک
شانۆنامە
شانۆنامەی «پەڕ بە سەر» ژ نڤیسینا ناسلین هوسورن
شانۆنامەی «مارا سات» ژ نڤیسینا پیتەر ڤایس
شانۆنامەی «فریشتەیەک لە بابل دادەبەزێت» ژ نڤیسینا فریدریش دێرنمات
شانۆنامەی «مەرگەساتی شا لیر» ژ نڤیسینا ویلیام شێکسپیر
شانۆنامەی یەک پەردەیی «کسلینی ھولیان، یان پیرەژنە ھەژارەکە» ژ نڤیسینا ولیەم بەتلەر بیتس
شانۆنامەی یەک پەردەیی «ڕمان» ژ نڤیسینا سۆل بێلۆ
شانۆنامەی «فریشتەیەک لە بابل دادەبەزێت» ژ نڤیسینا فریدریش دێرنمات
شانۆنامەی گوندەکانی بەرەو مانگ ھەڵدەکشن (ژ عەرەبیێ) فرحان بلبل
شانۆنامەی بە تووڕەیی ئاوڕێک لە ڕابردوو بدەرەوە ژ نڤیسینا جۆن ئۆزبۆرن
ڕۆمان
«ژیان وا لە شوێنێکی دیکە» ژ نڤیسینا میلان کوندێرا
کتێبەکانی زانکۆی ئۆکسفۆرد
«ڕامیاری» ژ نڤیسینا کێنت مێنوک

$بەرهەمێن پێنووسا وی:$
هەلبەست:
دیوانا «دارشەقەکانی نیشتمان و دوا ورتەورتی من» کۆما هەلبەستێن شێرزاد حەسەن ل1979ەوە حەتا 2011، چاپا ئێکێ: سلێمانی: چاپخانەیا ڕەنج، 2012
ڕۆمان:
دوا شەوی دابەزینی عیسا
ژنێک بەسەر منارەوە
پێدەشتی کارمامزە کوژراوەکان
تەمی سەر خەرەند
کورتەڕۆمان (نۆڤلێت)
حەسار و سەگەکانی باوکم
خەونی جاڵجاڵۆکەکان
ژنێکی منگن
کۆمەڵەچیرۆک
تەنیایی (1983)
گوڵی ڕەش
گەڕەکی داھۆڵەکان
پیرەپەپوولەکانی ئێواران
چیرۆک
گوناحی سپی
میم
من و قالە و سەگەکەی باڤلۆڤ
ڕەنگاڵە
زەلکاو
گەمەی گۆڕینەوەی قەڕەوێڵەکان
کوودەتای کەروێشکەکان
ماڵێک لە ئاو
مارلین
تابلۆیەکی ناتەواو
کۆمەڵەوتار
بێ کتێب ھەڵناکەم
دوژمنی گەل و مێگلیزم
دەرۆزەکەرەکانی سەربەستی
کارگەکانی تابووت
نامیلکە:
«منداڵێکی نوێ» ژ نڤیسینا ئۆشۆ و شێرزاد حەسەن [1]

شوێنی لە دایک بوون: #هەولێر# گەرەکی خانەقا.
ساڵی لە دایک بوون: دیار نییە چونکە دایک و باوکی ناکۆک بوون لەسەر ساڵی لە دایک بوونی، هەموو جار دەبووە شەڕیان لەسەر ڕێکەوتی لە دایک بوون، یەکێکیان دەیوت کە (شێرۆ) لە دایک بوو جوولەکە لە هەولێر ڕۆشتبوو، ئەوی دیکەیان بەرپەرچی دەدایەوە دەیووت نەخێر جوولەکەکان نەڕۆشتبوون، هەر لەبەر ئەوە ساڵی لەدایک بوون دەکرێت 1951 بێت یان 1952.
لە شاری ڕەواندز چوار ساڵی قۆناغی سەرەتایی لە قوتابخانەی پاشای گەورە خوێندووە، پاشان پۆلی شەشی سەرەتایی چوونەتەوە هەولێر لە قوتابخانەی (ئیبن خەلەکان) بووە، تا قۆناغی بەر لە زانکۆ خوێندنی لە هەولێر تەواوکردووە.
پلەی زانستی: بەکالۆریس لە زمان و ئەدەبی ئینگلیزی/ زانکۆی بەغدا ساڵی 1974-1975.
لە ئابی 1977 لە ئامادەیی پیشەسازی کارەبا و ئەلکترۆنی #سلێمانی# دامەزراوە، پاشان لە کۆتایی ساڵی 1978 گواسترایەوە بۆ ئامادەیی بازرگانی سلێمانی تێکەڵ.=KTML_Photo_Begin=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2008/326/0005.JPG=KTML_Photo_Alt=شێرزاد حەسەن=KTML_Style=width:20%;height:20%;float:right;=KTML_Photo_Target_Link=https://www.kurdipedia.org/files/relatedfiles/2008/326/0005.JPG=KTML_Photo_End=
1. لە ساڵی 1994 ە وە تا حوزەیرانی 1997 لە ڕێکخراوی نا دەوڵەتی سەر بە بەریتانیا کە ناوی MGA بوو کاری کرد لە بەشی پەروەردە و ڕاگەیاندن بۆ ماوەی 2 ساڵیش سەرنووسەری گۆڤاری ئاوات و هێڤی بوو کە ڕێکخراوەکە دەریدەکرت بۆ منداڵان و قوتابییان، ئامانجی ئاگادار کردنەوە بوو لەبەرانبەر ترس و هەڕەشەکانی (مین- لوغم) .
2. لە هاوینی 1997 بە بانگهێشتێکی ئەدەبی چووە وڵاتی فنلەنداو لە حوزەیرانی هەمان ساڵدا لە کۆنفرانسێکی جیهانید لە بەردەم ژمارەیەکی زۆر لە نووسەرانی ڕۆژهەڵات و ڕۆژاوا موحازەرەیەکی ئەدەبی پێشکەش کرد لەسەر (زمان و کەسێتی نووسەر) .
بۆ دە مانگ وەک پەنابەر لە شاری (تامپێری) ژیا و پاشان چیرۆکی پەنابەرییەکەی بەتاڵ کردەوە و لە بەهاری 1998 گەڕایەوە کوردستان. داوەتە ئەدەبییەکە لەلایەن (یانەی قەڵەمی جیهانی) ییەوە (Pen Clup) بە ڕێوە چوو..
3. لە حوزەیرانی 1998 ە وە لە ڕێکخراوی (UNESCO) تا هاتنی ئەمریکا لە ساڵی 2003.
کاری سەرەکی پەیوەندی بە هاوکاری نێوان ڕێکخراوەکە لەگەڵ دەزگای پەروەردەی کوردستان و قۆناغی خوێندنی باڵاوە هەبوو، ئەندامی کارای پرۆگرامەکان بوو
4. لە هاوینی ساڵی 2003 تا هاوینی 2007 وەک سەرپەرشتیاری پسپۆڕی کاری کرد.
5. لە مانگی ئەیلوولی 2007 تا هەنووکە تەکلیف کراوە بە ڕاپەڕاندنی کاروباری ڕاگەیاندن و بە و بە دوادا چوونی کێشەو گرفتەکانی پەروەردە لە پارێزگای سلێمانی..
6. وەک چاپکردنی پەڕتووک، خاوەنی چوار کۆمەڵە چیرۆک بە ناوی (تەنیایی، گوڵی ڕەش، گەڕەکی داهۆڵەکان، پیرە پەپوولەکانی ئێواران) و دوو ڕۆمان و سێ نۆڤلێت (پێدەشتی کارمامزە کوأراوەکان، تەمی سەر خسند، حەسار و سەگەکانی باوکم، خەونی جاڵجاڵۆکەکان، ژنێکی منگن) و پتر لە بیست پەڕتووکی وەرگێڕان لە بواری شیعر، چیرۆک، ڕۆمان، شانۆگەری، دەروونناسی، هونەر، ڕاگەیاندن، کۆمەڵناسی و سیاسەت هەیە کە لە ئینگلیزیەوە کراوون بە کوردی.
7. بەشداری ڤیستیڤاڵی هاوینەی ئەدەبی (ئەدنبرە - Bookcase) بوو لە هاوینی 2007 لە سکۆتلەندا.
8. سەرباری ئەوەی کە لە بیست ساڵی ڕابردوودا لە بواری بەرگری کردن لە مافی منداڵان و ژنان و پەروەردە و پاراستنی ژینگە لە کۆڕ و کۆبوونەوەی زۆر بەشدار بووە لەتەک نووسین لەو بوارانەدا. سەرباری بەشداریکردن لە کۆرس و سیمیناری پەروەردەیی لە عەممان، بەریتانیا و چین.
=KTML_Link_External_Begin=https://www.sherzadhassan.com/index.php=KTML_Link_External_Between=ماڵپەڕی تایبەتی شێرزاد حەسەن=KTML_Link_External_End=

وێنەگرێکی کوردی شاری سەردەشتە، بەشداری لە پێشبڕکێی جیهانی فۆتۆگرافەری لە وڵاتی سربیا کردووە، لە ڕۆژی 27-05-2017، توانیویەتی مەدالیای برۆنز بەدەست بهێنێت.